Mozaiku dhe Monedha e lashtë: ΑΡΕΘΟΣΑ; ARETHUSA – Shkruar në SHQIP
Shkruan Aleksander Hasanas
Pse dhe si lindi Sirakuza, në atë cep të Siçilisë?
Sigurisht për shkak të brendësisë pjellore dhe portit natyror të jashtëzakonshëm që, sipas fjalëve të Homerit, të lejonte të zbarkoje dhe të lundrosh pa pasur nevojë për hekura apo kabllo, dhe për shkak të lumit #Anapo që të çonte drejt brendësisë dhe botës së Sikelëve.
Por ishte edhe për shkak të shatërvanit të #Arethusës, një burim natyror me ujë të ëmbël që u bë një nga simbolet e qytetit antik; një vend simbolik, aq i rëndësishëm sa u bë një mit, një element jomaterial që i dha shkëlqim dhe fisnikëri edhe më të madhe qytetit, duke e lidhur qytetin me fijet e tregimit ne heshtje me të parët e saj pellazgo- iliro-arberore.
ARETHOUSA (Arethusa) ishte #Najada-nimfa e një burimi të shenjtë në Syrakousa (Syracuse) në ishullin Ortygia afër Siçilisë. Ajo ishte një nimfë #peloponeziane që kishte ikur nga ndjekja dashurore e perëndisë së lumit Alpheios (Alpeus; Alpheus) . Me të mbërritur në Ortigji, ajo iu lut Artemidës për ndihmë dhe u shndërrua në një burim. Zoti i lumit nuk u pengua dhe i përzjeu ujërat e tij me ujërat e saj.
#Arethusa një nimfë, shërbëtore e Artemidës, e dashuruar nga një bari i ri, Alfeu. Ai e ndoqi atë ditë e natë, plot dëshirë për të, derisa ndjenja e tij u bë një mundim i vërtetë për Arethusan e gjorë, e cila, e lodhur nga largimi nga vëmendja e tij e padëshiruar, iu lut Artemidës për ndihmë.
“O perëndeshë rrezatuese, ti që më jep shpesh harkun, shigjetat dhe kukurën tënde për të ruajtur sigurinë, mos më braktis! Më shpëto nga ky harabeli grabitqar që gati më ka kapur”.
Alfeu e humbi nga sytë ndërsa ajo u zhduk në një re të dërguar nga Artemis, e cila e fshehu atë nga sytë e tij, por ai nuk pushoi kurrë së kërkuari për të. “Arethusa! Arethusa! Dashuria ime, kënaqësia ime, ku je fshehur? Pse më refuzon? A nuk e sheh me sa pasion ju thërret zemra”?
Edhe një herë Artemis ndërhyri: Arethusa u shndërrua në ujë dhe u derdh në një të çarë në tokë përpara, duke udhëtuar nën tokë, ajo pa shpella dhe tunele të errëta dhe kaloi lumin e nëntokës, Styx. Kur arriti në Siçili, doli për të parë sërish dritën e diellit tashmë në vendburimin e rrethuar me ujë të ëmbël dritë dhe dashuri …
Por, edhe Alfeu nuk mund të pushonte: ai qau me lot të nxehtë për dashurinë e tij të humbur, duke i nxitur perënditë në dhembshuri. Ata e shndërruan atë në një lumë që u zhduk nën tokë (sot Greqi) për t’u rishfaqur, pasi kishte kaluar detin Jon, pranë Arethusa-s së tij të dashur.
Kjo ishte Zana e ujit ARRETHUSA e cila gjendet e rrethuar në mes një shatrivani natyral në Sirakuza – NDAJ dhe quhet: A’RETHUSA = BURIM I UJIT I EMBEL RRETHUAR në mes ujit të kripur të detit atje
*****
Në pishinë, mes bimëve të papirusit që rriten atje, barbuni me bark argjendi hidhen dhe zhyten, pikërisht si dy mijë vjet më parë kur shkruante Ciceroni, duke pretenduar se ishin të shenjta për Artemisën dhe për rrjedhojë të paprekshme.
Rosat janë bërë gjithashtu pjesë e historisë së shatërvanit: të ngathëta teksa lëvizin rreth shtegut rrethues prej guri, të shkathëta dhe elegante një herë në ujë, ato citohen shpesh nga vendasit dhe tani janë një pjesë integrale e skenës sa pseudonimi i dhënë vendit në sicilian është “Funtàna dde Pàpiri – burimi i rosave”.
Shatërvani i Arethusës është një vend ku miti, historia dhe natyra takohen dhe përzihen, ku nën hijen e mureve që e rrethojnë, rritet fieri i vajzës dhe gjethet e tij të vogla kujtojnë kaçurrelat e vajzave ARBERESHE që dikur shkonin në pishinë.
Është një ekosistem i brishtë, i bazuar në një ekuilibër delikat; Nuk duhet të ketë as shumë ujë, as shumë pak, dhe uji i detit nuk duhet të pushtojë kurrë pishinën shumë, sepse do të dëmtonte bimët e papirusit që rriten atje, duke shkaktuar vdekjen e tyre.
Kujdesi dhe vëmendja për sitin i është caktuar nga këshilli i Sirakuzës një kompanie që garanton akses për publikun.
Monedha ne foto: Tetradrahmë argjendi nga Sirakuza, Itali, e nënshkruar nga gdhendësi Cimon mbi shiritin e kokës së nimfës Arethusa, shek. 410 P.E.S. _ Në Muzeun Britanik. Diametri 28 mm.
REF.
- Front Matter Source: Arethusa, WINTER 2000, Vol. 33, No. 1 (WINTER 2000)Published by: The Johns Hopkins University Press
- Arethusa Redaktor : Carolyn Higbie, Universiteti Shtetëror i Nju Jorkut në Buffalo Vëllimi: 54 (2021)
- Arethusa Definition & Meaning | Dictionary.com
- Strabo, Geography 6. 2. 4 (trans. Jones) (Greek geographer C1st B.C. to C1st A.D.) : “The Island of Ortygia [in Sicily]
– https://www.theoi.com/Nymphe/NympheArethousa.html
– https://europenomad.wordpress.com/…/women-of-syracuse…/