Bashkëpunimi shqiptaro-venedikas në Epir (1571): Rënia e kështjellës së Margëlliçit, çlirimi nga osmanët i Himarës dhe Borshit
Viti 1571 shënon një prej periudhave më dramatike të historisë mesdhetare, i njohur gjerësisht për Betejën e Lepantos. Megjithatë, përtej përplasjeve të mëdha detare, dokumente të rralla të zbuluara në arkivat gjermane hedhin dritë mbi operacione ushtarake tokësore me rëndësi jetike për bregdetin e Epirit dhe fatin e popullsisë shqiptare nën trysninë e luftës venediko-osmane. Një “Zeyttung” (Lajm/Gazetë) e vitit 1571, e shoqëruar me gravura të hollësishme, dokumenton rënien e kështjellës së Margaritit (Margëlliçit) dhe rolin vendimtar të forcave shqiptare në këtë fushatë.
Operacioni ushtarak: Aleanca dhe strategjia
Sipas dokumentit gjerman, i cili shërbente si një mjet informimi i hershëm për publikun evropian, ekspedita drejt Margaritit u udhëhoq nga emra të shquar të komandës venedikase: Francesco Cornaro (Guvernator i Korfuzit), Marco Quirini, Paolo Ursino dhe Prospero Colonna.
Ajo që bie sy në tekstin origjinal është përbërja e forcave. Përkrah 3,000 këmbësorëve venedikas, dokumenti specifikon praninë e 2,000 luftëtarëve shqiptarë (Albanesern). Ky fakt dëshmon se shqiptarët nuk ishin thjesht vëzhgues, por një forcë goditëse kryesore në terren, duke operuar në koordinim të plotë me flotën prej 30 galerash venedikase.
Rrethimi dhe rrafshimi i kështjellës
Kronika përshkruan me hollësi taktikat e përdorura. Me të zbarkuar, forcat aleate vendosën artilerinë mbi një kodër dominuese, duke nisur një shkëmbim zjarri të ashpër me mbrojtësit osmanë, të cilët numëronin rreth 400 kalorës dhe 1,000 këmbësorë.
Pas një rezistence fillestare, ku mbeti i vrarë edhe një kapiten nga Ankona, forcat osmane, të ndodhura nën rrethim dhe pa shpresë për ndihmë nga era e pafavorshme që pengonte flotën e tyre, kërkuan “paktizim” (marrëveshje). Dokumenti vë në dukje një detaj diplomatik të kohës: venedikasit i lejuan osmanët të tërhiqeshin të lirë për të shmangur zgjatjen e rrethimit në prag stuhish. Megjithatë, fati i qytetit ishte i paracaktuar. Më 12 nëntor 1571, pasi u plaçkit, kështjella e Margaritit u dogj dhe u rrafshua deri në themel, një taktikë kjo për të parandaluar ri-fortifikimin e saj nga armiku.
Pasojat gjeopolitike: Siguria e Korfuzit dhe marrja e Sopotit
Rëndësia e kësaj fitoreje ishte e dyfishtë. Së pari, ajo garantoi sigurinë e rrugëve tregtare për në Korfuz, duke larguar kërcënimin e drejtpërdrejtë osman nga bregu përballë. Së dyti, dokumenti nënvizon një sukses tjetër shqiptar: marrjen e kështjellës së Sopotit (Borshit).
Ndërkohë që venedikasit operonin në Margarit, luftëtarët shqiptarë shfrytëzuan momentin për të marrë nën kontroll Sopotin, i cili ishte braktisur nga forcat osmane në panik e sipër. Ky akt jo vetëm që zgjeroi zonën e kontrollit kristian në bregdetin e Himarës, por i dorëzoi Republikës së Shën Markut një pikë strategjike në territorin e Shqipërisë së Poshtme.
Gravura si dëshmi vizuale
Gravura që shoqëron dorëshkrimin është një kryevepër e dokumentimit të luftës. Aty shihen qartë formacionet e kalorësisë turke, rrethimi venedikas dhe qyteti i përfshirë nga flakët. Mbishkrimet si “Hier nehmen die stat ein” (Këtu pushtojnë qytetin) dhe “Die Albanesische schantz” (Fortifikimi shqiptar) shërbejnë si dëshmi paleografike të pjesëmarrjes aktive etnike në këtë konflikt.
Zbulimi dhe transkriptimi i këtyre dokumenteve gjermane të vitit 1571 na ofron një dritare unike drejt një epoke ku fati i Shqipërisë ishte i lidhur ngushtë me fuqitë e mëdha të Mesdheut. Pjesëmarrja e 2,000 shqiptarëve në rrethimin e Margaritit dhe roli i tyre në çlirimin e Sopotit mbeten faqe të rëndësishme të historisë sonë ushtarake, që sot na vijnë të dokumentuara me saktësi evropiane. / Përgatiti Elis Buba / usalbanianmediagroup.com
Ky material bazohet në transkriptimet e dokumenteve origjinale të vitit 1571 nga arkivat gjermane. Transkriptimi dhe përkthimi u realizuan me asistencë shkencore për të ruajtur besnikërinë ndaj terminologjisë së kohës.