ETIMOLOGJIA E EMRIT “MACEDONIA” – NJË DËSHMI E THELLË E TRASHËGIMISË ILIRE–EPIROTE

Emri Macedonia, i njohur sot në gjithë historinë e Gadishullit Ilirik (Ballkanit) të lashtë, nuk është thjesht një emër gjeografik; ai është një shenjë e një tradite shumë më të vjetër se Greqia klasike dhe një dëshmi e fuqishme e shtresave paleo-ballkanike që kanë formësuar identitetin e kësaj treve. Në rrënjët e tij, ky emër bart një kuptim të thellë gjuhësor, që lidhet drejtpërdrejt me Ilirinë dhe Epirin, territoret ku u folën dialektet më të vjetra të shqipes së sotme.

Linguistika e re ballkanike ka treguar se shumë emra të fiseve dhe krahinave të Maqedonisë së hershme nuk shpjegohen dot me greqishten, por u përkasin shtresave arkaike ilire e epirote. Brenda këtij kuadri, edhe emri MAKEDON / MACEDON merr një dritë të re, më të thellë dhe më të natyrshme për historinë e vendit.

Sipas analizës së strukturës së tij të brendshme, fjala ndahet në tri njësi të vjetra gjuhësore:

• MA – CE – DON
• Ma -që-don
• Mbaje -që -don

Këto njësi nuk janë fjalë moderne, por gjurmë të funksioneve të vjetra gramatikore, të cilat ruhen në mënyrë befasuese në shqipen e sotme:

• MA / MBA – rrënjë e lashtë që shpreh mbajtje, qëndrim, zotërim.
• CE / QE – grimcë funksionale që shpreh kusht, lidhje, veprim, e njohur në shumicën e dialekteve të shqipes.
• DON / DOJNA – rrënja indoevropiane e vullnetit, dëshirës dhe vendimit, një nga format më të pastra të ruajtura në shqip.

Kur këto njësi bashkohen, krijohet një kuptim i fuqishëm, që i përket shpirtit të popujve malorë të Ballkanit të lashtë:

• MA-CE-DON = Populli që qëndron, që mban tokën e vet, që vepron sipas vullnetit të tij.
• “Populli që e mban vendin sepse do.”

Ky përkthim i thellë arkaik përputhet drejtpërdrejt me përshkrimet e autorëve antikë, të cilët i cilësojnë maqedonët si popull malor, i ashpër, i pathyeshëm dhe i lidhur fort me territorin e vet. Edhe lidhjet e tyre etnokulturore me dardanët, lynkestët, orestët dhe fiset e Epirit tregojnë qartë se Maqedonia e hershme ishte pjesë e një areali shumë më të gjerë iliro–epirot, ku gjuha, zakonet dhe botëkuptimi ishin të njësuara.

Pra, etimologjia MA-CE-DON nuk është një lojë gjuhësore moderne, por një rikthim në rrënjët e një bote që parapriu botën helene. Ajo na çon te një emërtim që shpreh karakter, vullnet dhe identitet: një popull që nuk zhvendosej, nuk nënshtrohej dhe nuk hiqte dorë nga toka e vet.

Kështu, “Macedonia” del jo si një term i krijuar nga greqishtja klasike, por si një emër autokton i lashtësisë ballkanike, i ngulitur në gjuhët dhe strukturat mendore që sot mbijetojnë më qartë në shqipe. Ky është një emër që lidhet drejtpërdrejt me traditën ilire–epirote, dhe që flet për një popullsi të identitetit të fortë, të qëndrueshme dhe të drejtuar nga vullneti i vet – një trashëgimi që ka vazhduar të jetojë deri sot.

Studim i bazuar në dëshmi të etimologjive të emrave apo fjalëve të lashta arkaike Shqipe .@s.ndrecaj