Butrinti – qytet para grekëve dhe romakëve

Butrinti përmendet si vendbanim shumë i lashtë, i lidhur me Pellazgët dhe Kaonët (ilirë të Epirit). Shumë përpara se të formohej botëkuptimi helen, Butrinti ishte një qendër e besimit dhe tregtisë pellazge.

Gjetjet arkeologjike tregojnë shtresëzime të hershme, mijëvjeçarë më të vjetra se periudha klasike greke apo romake.

Enea Dardanidi (Trojan–Ilir) dhe lidhja me Butrintin
Sipas traditës, Enea, i biri i Dardanit (pra me origjinë dardane/ilire), pas rënies së Trojës, kaloi në brigjet e Epirit.

Burimet romake (Virgjili në Eneida) tregojnë se Enea qëndroi në Butrint, ku u takua me Helenin (bir i Priamit) që kishte ngritur aty një “Troje të dytë”. Para se të shkonte drejt Italisë, Enea vizitoi Dodonën, orakullin pellazg, për të marrë fatin e udhëtimit. Ky itinerar e lidh qartë Romën e ardhshme me qytetërimin pellazg–ilir.

Etruskët (Tusci / Tursci / Toskë)
Vetë etruskët, që ndërtuan një qytetërim të hershëm në Toskanë, nuk ishin grekë as romakë, por një popull i veçantë. Herodoti dhe burime të tjera i lidhin me Pellazgët. Shumë teori i shohin si të ardhur nga Epiri dhe Iliria.

Emri Tusci / Tursci lidhet me Tosk / Turs, një term që haset edhe te shqiptarët e jugut (Toskë).

Romakët dhe Grekët – bij të qytetërimit pellazg–ilir
Romakët: Vetë legjenda themeluese e Romës (me Enean) lidhet me Dardanët dhe Pellazgët e Epirit. Pra, Roma nuk fillon si një realitet i izoluar, por si vazhdimësi e një trungu pellazg–ilir.
Grekët antikë: Homeri, Herodoti, Tukididi e pranojnë se para helenëve aty ishin Pellazgët.

Aristoteli thotë se Epiri është tokë pellazge.
Vetë fisi i Kaonëve, Thesprotëve dhe Molosëve (ilirë të Epirit) përbënin bazën e kulturës që më vonë u quajt “greke”.

Pellazgët e Epirit dhe Ilirisë – Djepi i Evropës
Epiri dhe Iliria nuk ishin periferitë e qytetërimit, por qendra ku lindi miti, besimi dhe organizimi shoqëror.

Dodona, orakulli më i vjetër i botës, është dëshmi që qytetërimi hyjnor dhe kulturor nuk filloi në Delf, por në zemër të Epirit pellazg. Nga ky trung u përhapën në Itali (etruskët), në Greqi (helenët) dhe në Romë.

Përmbledhje:

Ashtu si thua, Butrinti, Dodona dhe Epiri–Iliria janë djepi i parë i qytetërimit evropian. Grekët dhe romakët, që sot konsiderohen si themelet e qytetërimit perëndimor, në të vërtetë janë vazhdimësi dhe degë të trungut pellazg–ilir, që ekzistonte mijëra vjet para tyre. @s.ndrecaj