Gjuha shqipe 5000-vjeçare, më e vjetra ndër gjuhët
Nga: Mili Butka
Origjina e gjuhës shqipe, është një nga çështjet më të diskutueshme në fushën e Albanologjisë. Çabej, në historinë e tij të gjuhës shqipe (1976c), argumenton se rrënjët e gjuhës shqipe duhet të gjendet në një nga gjuhët e lashta të Gadishullit Ballkanik.
Dy teoritë kryesore kanë qarkulluar në literaturën gjuhësore, në lidhje me shqiptarët. Gjuha: ajo që gjen rrënjët e gjuhës shqipe në gjuhën ilire dhe një tjetër, i cili i gjen ato në gjuhën thrakase.
Siç vëren Victor Friedman (1997), debate mbi origjinë trake kundrejt ilirëve, ka bazën e saj në prova serioze, dhe në çdo rast shqiptarët dhe gjuha e tyre janë:
- 1. Shqiptarët aktualisht jetojnë në disa nga territoret, të cilat ishin të banuara nga ilirët në kohët e lashta; nga ana tjetër, burimet historike nuk flasin çdo migrim shqiptar nga territoret e tjera në ato të tashme.
- 2. Një numër i elementeve gjuhësore siç janë emrat e gjërave, fiseve, njerëzve, etj, origjina ilire, shpjegohet në gjuhën shqipe.
- 3. Format toponimike të lashta nga territoret ilire, krahasuar me format korrespoduese të ditëve të sotme, tregojnë se ato kanë evoluar më pas modelet e krijuara nga rregullat fonetike të shqipes.
- 4. Marrëdhëniet midis gjuhës shqipe dhe Greqisë antike dhe latinit, sugjerojnë se gjuha shqipe mori formë dhe u zhvillua krah për krah me të, këto dy gjuhë fqinje në brigjet e detit Adriatik dhe Jon.
- 5. Gjetjet arkeologjike dhe trashëgimia kulturore (mit, muzika, kostume, etj), dëshmojnë për vazhdimësinë kulturore nga Ilirët e lashtë, deri në ditët e sotme shqiptarët.
