Profesori James Pettifer: Greqia u ndërtua edhe nga shqiptarë/arvanitas, pse kjo pjesë e historisë u zhduk nga librat shkollorë?

Profesori i njohur i Universitetit të Oksfordit, James Pettifer, nje nga studiuesit më të respektuar të Ballkanit, sjell në vëmendje fakte që sipas tij, janë anashkaluar ose deformuar nder vite nga shteti dhe Akademia greke .

Pyetja kyçe që ngre Pettifer
Nëse Greqia u ndërtua edhe nga shqiptarë/arvanitas, pse kjo pjesë e historisë u zhduk nga librat shkollorë?

Kjo është arsyeja pse studime të tilla nuk pëlqehen nga Greqia ,por janë të domosdoshme në realitetit historik të këtij shteti artificial.

Politika e ndërrimit të mbiemrave arvanitas
Kur dhe pse nisi?

Pas krijimit të shtetit grek (1830) dhe sidomos nga fundi i shek. XIX deri pas Luftës II Botërore, Greqia ndoqi një politikë të qartë:
homogjenizim kombëtar mbi bazë gjuhe dhe emri

Arvanitasit:
ishin ortodoksë (pra “të pranueshëm”)
por nuk flisnin greqisht
dhe mbiemrat e tyre dëshmonin origjinën shqiptare

Si u bë ndërrimi?
Me presion administrativ, jo gjithmonë me ligj të drejtpërdrejtë:
në regjistrat civilë
në shkolla
në ushtri
në dokumente pronësie

Shembuj tipikë:
Gjika → Gkikas
Bua → Bouas
Leka → Lekos / Lekakis
Shpata → Spathas
Kola → Kolias
Prifti → Papas
Gjon → Ioannou
Emri u “greqizua”, por gjaku nuk ndryshoi.

Shumë familje:
ose e pranuan për të mbijetuar shoqërisht
ose u përjashtuan nga administrata nëse nuk e bënin.
Ndalimi dhe stigmatizimi i gjuhës arvanite

A ka pasur ndalim zyrtar?
Po, de facto, edhe kur nuk ishte gjithmonë i shkruar si ligj.

Nga fundi i shek. XIX: arvanitishtja u shpall “dialekt i padëshiruar” u etiketua si:
“gjuhë fshatarësh”
“gjuhë pa kulturë”
“pengesë për qytetërimin”

Ku u ndalua konkretisht?
në shkolla
në ushtri
në administratë
në jetën publike

Në shumë zona:
fëmijët ndëshkoheshin nëse flisnin arvanitisht
prindërit u bindën të mos ua mësonin fëmijëve gjuhën

Rezultati? një gjuhë që u shua jo natyrshëm, por politikisht

Paradoksi i madh grek
Ja ironia historike:

Arvanitasit:
luftuan në 1821
dhanë komandantët kryesorë të revolucionit
ishin shumicë në zona kyçe (Atikë, Beoti, Peloponez)

Por më pas:
u shpallën “jo-grekë” nëse ruanin gjuhën
u detyruan të “harrojnë” veten për të qenë grekë

Pra:
Kontributi u pranua, identiteti u fshi.
Pse kjo politikë u fsheh nga historia zyrtare?

Sepse pranimi i saj do të thoshte të pranohej se:
Greqia moderne nuk është etnikisht homogjene
identiteti helen u ndërtua, nuk ishte i trashëguar i pandërprerë
shqiptarët/arvanitasit nuk ishin minoritet, por shtyllë

Dhe kjo: e rrëzon mitin e “pastërtisë etnike”

Çfarë mbeti sot?
Mbiemra të greqizuar
Kujtime familjare të heshtura
Fjalë arvanite të shpërndara në dialektet greke
Dhe një brez i ri që po pyes: “Pse gjyshi im fliste një gjuhë që sot nuk lejohet të quhet shqip?”@s.ndrecaj