Kënga me Tepsi – Thjeshtësia që u bë Traditë

Në mozaikun e pasur të muzikës popullore shqiptare, ndër elementet më të veçantë që dallojnë për origjinalitet është kënga me tepsi. Ajo përfaqëson një shprehje të pastër të shpirtit krijues të shqiptarëve, që edhe në mungesë të instrumenteve muzikore, arrinin të kthenin një objekt të zakonshëm shtëpiak në mjet arti.

Tradita e këngës me tepsi është e përhapur kryesisht në veriun dhe verilindjen e Shqipërisë – në zona si Kukësi, Dibra, Hasi, Puka e Mirdita. Tepsia metalike, e përdorur zakonisht për gatim, kthehej në një instrument muzikor të rastit, veçanërisht në dasma, ahengje dhe mbrëmje familjare, ku duhej të krijohej atmosferë por mungonin mjetet muzikore profesionale.

Në thelb, kënga me tepsi është një këngë solistike, që shpesh shoqërohej nga ritmi i prodhuar duke rrahur tepsinë me duar, gishta ose ndonjëherë me lugë. Tingulli i saj metalik, i fortë dhe kumbues, sillte një ritëm të ngjashëm me daullen e vogël dhe krijonte sfondin mbi të cilin ndërtohej kënga.

Meloditë shpesh ishin lirike, epike apo satirike, me vargje të thjeshta dhe të përshtatura në vend, ku rolin kryesor e kishte fjala dhe interpretimi. Në shumë raste, kënga me tepsi bëhej pjesë e garave muzikore apo të improvizimeve ku këngëtarët tregonin shkathtësinë e tyre.

Një tipar i rëndësishëm është fakti që kënga me tepsi nuk ishte e kufizuar vetëm tek burrat. Shpeshherë gratë në mjedisin familjar merrnin pjesë duke rrahur tepsinë dhe duke kënduar, sidomos në raste festive. Kjo e bënte traditën më gjithëpërfshirëse dhe një shprehje kolektive të jetës së përditshme.

Kënga me tepsi nuk është vetëm një formë argëtimi, por një dëshmi e shpikësisë popullore dhe e lidhjes së ngushtë mes kulturës materiale dhe asaj shpirtërore. Ajo tregon se si shqiptarët, edhe në rrethana të thjeshta, dinin të gjenin mënyra për të mbajtur gjallë festën, këngën dhe gëzimin.

Studiues të muzikologjisë, si Ramadan Sokoli, e kanë përfshirë këtë dukuri në analizat e tyre për trashëgiminë muzikore shqiptare, duke e parë si pjesë të repertorit të këngës popullore urbane dhe fshatare. Sot, kënga me tepsi është më pak e pranishme në jetën e përditshme, por mbetet një trashëgimi e çmuar që meriton të dokumentohet dhe të ruhet.

Kënga me tepsi është simbol i thjeshtësisë që bëhet art. Ajo dëshmon se kultura shqiptare është e aftë të nxjerrë bukuri edhe nga më e zakonshmja, duke e kthyer një objekt të kuzhinës në instrument muzikor dhe një mbrëmje të zakonshme në festë. Nëse sot dëgjohet më rrallë, mbetet ende një nga gurët e çmuar të mozaikut të trashëgimisë sonë kulturore.