NGA ETRURIA NË MALËSINË E MADHE/ Bukuria dhe krenaria e një gjaku që sfidoi shekujt

Disa autorë të shekujve XIX–XX, të cilët e lidhën gjuhën etruske me shqipen. Për shembull:

E. Schneider (Eduard Schneider, gjerman, shek. XIX) është cituar shpesh për mendimin e tij se etruskishtja mund të lexohet vetëm nëpërmjet shqipes së vjetër. Kjo ide lidhet me rrymat e hershme që kërkonin të shpjegonin enigmën e etruskishtes, një gjuhë jo-indoevropiane që nuk u deshifrua plotësisht deri sot.

Po ashtu, autorë të tjerë si Zef Krispi, Nikolae Densușianu, Dhimitër Kamarda, G. Pashko Vreto dhe disa studiues të huaj, kanë mbajtur të njëjtin qëndrim: se shqipja ka afërsi të veçantë me etruskishten.

Argumenti kryesor i këtyre studiuesve është se shumë fjalë etruske, sidomos nga mbishkrimet funerare dhe votive, marrin kuptim të qartë nëse lexohen me rrënjë të shqipes.

Sidoqoftë, duhet të theksohet se gjuhësia moderne zyrtare nuk e pranon këtë hipotezë, pasi e sheh etruskishten si një gjuhë izoluar, pa lidhje të drejtpërdrejtë me gjuhët indoevropiane. Por kjo nuk ka penguar që tradita alternative dhe kërkimet albanologjike të mbeten shumë të interesuara për lidhjen shqip–etrusk Shembuj fjalësh etruske të lexuara përmes shqipes

• APA (etruskisht) – atë, baba → shqip: atë / aba.
• ATI (mbishkrime etruske) – atë, prind → shqip: ati.
• NANA (emër etrusk, epitaf) – nënë → shqip: nana (gegërisht).
• VELES (emër etrusk) – yll, hyjni → shqip: ylli i verës / vëllazëri hyjnore (shpjegim simbolik).
• TANA (emër femre etruske) – krahasuar me shqip: tëna, një formë e vjetër për “zonjë, hyjneshë”.
• LAR / LARS (titull etrusk, shpesh në varre) – kuptohet si zot, i pari i fisit → shqip: lar ~ i lartë.
• SETHRE (shkrime etruske funerare) – shpjeguar si shpirt, qenie hyjnore → lidhur me shqip: shtjerë / i shenjtëruar.

Këta shembuj tregojnë një afërsi të drejtpërdrejtë fonetike dhe semantike mes etruskishtes dhe shqipes së vjetër.

Studiuesit që e kanë ndjekur këtë linjë argumentojnë se etruskët ishin një degë e hershme e pellazgëve, dhe shqipja ruan më besnikërisht gjuhën e tyre.

Akademia tradicionale është më skeptike, por fakti që shumë fjalë bazë të etruskishtes duken të kuptueshme vetëm në shqip mbetet një argument i fortë për këtë teori. @s.ndrecaj