Memorandumi i 18 majit 1880, një manifest i hershëm i vetëdijes kombëtare shqiptare

Më 18 maj 1880, Komiteti i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit i dërgoi një memorandum Fuqive të Mëdha, një akt politik me rëndësi të madhe historike dhe kombëtare për shqiptarët.

Pas Kongresit të Berlinit (1878), i cili rishikoi kufijtë në Ballkan pas luftës ruso-turke, territore shqiptare iu dhanë shteteve fqinje si Mali i Zi, Serbia dhe Greqia. Kjo shkaktoi zemërim dhe mobilizim tek shqiptarët, të cilët e panë të nevojshme të organizoheshin për të mbrojtur tokat e tyre dhe për të kërkuar një status politik të bashkuar brenda Perandorisë Osmane, në një vilajet autonom shqiptar.

Memorandumi përmbante kërkesat themelore të Lidhjes së Prizrenit dhe u dërgua përmes përfaqësuesve të saj pranë konsullatave të huaja në Shkodër dhe përmes kanaleve diplomatike të Kostandinopojës. Ai theksonte:

Kundërshtimin e prerë të çdo copëtimi të tokave shqiptare dhe ndarjes së tyre ndërmjet fqinjëve.

Kërkesën për njohjen e kombit shqiptar si një entitet politik dhe kulturor më vete, që të gëzonte të drejtën për vetëadministrim.

Krijimin e një vilajeti autonom shqiptar, që do të përfshinte katër vilajetet shqiptare të asaj kohe: Shkodrën, Prizrenin, Manastirin dhe Janinën.

Thirrjen për respektimin e të drejtave të shqiptarëve si popull autokton në trojet e veta.

Ky memorandum përfaqëson një fazë të re të ndërgjegjes kombëtare shqiptare, ku kërkesat nuk ishin më vetëm për mbrojtje ushtarake ndaj pushtimeve, por merrnin formën e artikulimit diplomatik dhe politik ndërkombëtar, çka ishte një hap cilësor drejt shtetformimit shqiptar.

Megjithëse Fuqitë e Mëdha nuk iu përgjigjën pozitivisht kërkesave të memorandumit, ai pati jehonë dhe shërbeu si bazë për kërkesat më të vona të shqiptarëve për pavarësi dhe njohje ndërkombëtare. Ai tregoi se Lidhja e Prizrenit nuk ishte vetëm një organizatë ushtarake, por një lëvizje politike me objektiva të qarta kombëtare dhe shtetformuese.

Në thelb, memorandumi i 18 majit 1880 është një manifest i hershëm i vetëdijes kombëtare shqiptare, me rëndësi të jashtëzakonshme në historinë e përpjekjeve për bashkim kombëtar dhe autonomi.