Nora e Kelemendit lëgjenda e vajzës herionë dhe të pavdekshme

Nora e Kelmendit është një heroinë popullore legjendare shqiptare për të cilën thuhet se ka jetuar gjatë shekullit të 17-të. Betejat Osmane-Kelmendase ndodhën midis viteve 1637 dhe 1639. Ndërsa konsiderohet si një legjendë, konflikti në të cilën ajo përfshihet ishte një fakt shumë real dhe i regjistruar historikisht.

Legjenda thotë se ajo lindi nga një luftëtar katolik shqiptar nga Malsia. Ai donte djem për të vazhduar rezistencën e tij kundër turqve osmanë, por për shkak se i lindi vajzë e la në një jetimore. Motra e tij, duke ditur se çfarë bëri vëllai i saj, mori vajzën e tij dhe e rriti atë, por, si djalë. Babai i Norës donte ende një trashëgimtar dhe vendosi ta stërviste “nipin” e tij si luftëtar. Pa e ditur e bëri atë një vajzë luftëtare.

Duke hequr dorë nga maskimi i saj mashkullor ndërsa rritej, bukuria e saj u bë e njohur në të gjithë Malsinë. Përfundoi duke tërhequr vëmendjen e një Pashai, një gjeneral osman nga Bosnja, i cili një ditë e pa atë duke vizituar qytetin e Shkodrës me prindërit e saj dhe u dashurua me të me shikim te pare.

Duke lakmuar Norën për vete, Pashai do të përpiqej t’u përmbahej ligjeve të Kanunit shqiptar duke dërguar një mik të besuar për t’i propozuar asaj. Familja iu përgjigj se Kanuni nuk lejonte martesat me joshqiptarë. Ai u zemërua dhe deklaroi se do ta shkatërronte shtëpinë e saj nëse nuk mund ta kishte. Tani, këtu ka dy versione të historisë se si Nora shpëton njerëzit e saj. Në versionin e parë, Nora shkoi në çadrën e Pashait.

Derisa të gjithë flinin rreth çadrës së tij, Nora, krejt e vetme tërheq një kamë lufte që ja kishte dhënë i ati, e cila ishte përcjellë nga familja e saj brez pas brezi.
Nora e goditi me thikë pashain, e goditi me shkelm në pjesën e pasme të kokës.

Në atë moment Nora mund ta vriste atë, por nuk deshi, sepse sipas zakonit shqiptar, është e pandershme të godasësh një njeri që nuk qëndron në këmbë ose të godasësh një njeri që nuk kundërpërgjigjet.

Nora iku, dhe siç ishte planifikuar, ushtria e Malsisë sulmoi osmanët. Pashai u mbijetoi plagëve të tij, mblodhi njësinë e tij speciale dhe e ndoqi Norën në shtëpinë e saj ku u përballën me njëri-tjetrin në një duel, ku thuhet se ajo e vret atë.

Në versionin e dytë të legjendës, Nora nuk shkon kurrë në çadrën e Pashait. Në vend të kësaj, ndërsa ushtritë luftonin, disa nga osmanët u shkëputën nga trupi kryesor i ushtrisë për të sulmuar fshatrat. Nora udhëhoqi një ushtri me 300 gra kundër osmanëve që ishin nisur për të djegur, plaçkitur dhe përdhunuar. Në betejë, Nora doli ballë për ballë me pashain dhe e vret atë në një duel.

Ndërsa Burimet Historike japin një version më pak folklorik të historisë, duke u fokusuar më shumë në luftën e vazhdueshme prej mbi një dekade midis osmanëve dhe malsorëve të Kelmendit, fillimisht për shkak të bashkëpunimit të tyre me malazezët dhe famës së tyre si më “kokëfortët” midis fiseve shqiptare, sesa për portretin e Norës apo i ndonjë heroine tjetër vendase, megjithëse përmendin se edhe gratë luftuan.

Sipas Cuneus Prophetarum të Pjetër Bogdanit, ishin rreth 500 Kelmendas që sulmonin ushtrinë osmane prej 12.000 vetash. François Lenormant në Turcs et Montenegrins (Paris, 1866) përmend një ushtri osmane prej 30,000 me 900 në anën e Kelmendasve, ndërsa konflikti fillon në 1624 dhe rritet në 1638.

Një tjetër përshkrim vjen nga At F. Arcangelo da Salto, teolog dhe këshilltar i Savojës dhe këshilltar i Selisë së Shenjtë, i cili përmend rreth 700 Kelmendas dhe viktimat osmane rreth 4000, botuar në Vita del Venerabile Padre Fr.Bonaventura da Palazzuolo Riformato, vëll.II, Venecia, tetor 1722./fotografite qe kane bere historine