NJIHUNI ME GORALËT, MALËSORËT ILIR NË POLONI!

Vite më parë, nga viti 1993, mora albume të vjetra fotografike nga Polonia… dhe ja ku i pashë për herë të parë fotot e saj… Ajo që më mahniti ishin veshjet e saj turke, shkruan Ilir Seci në rrjetin social.

Ngjashmëria e pagabueshme, këmisha të bardha me vija të zeza në të dyja anët, forma identike, madje të njëjtat dekorime në të dyja anët e xhepave. Albumi ishte në polonisht, një gjuhë që nuk e dija dhe në rastin e parë që më dha, e pyeta profesorin e madh Ramadan Sokoli për këto foto…

Profesori qeshi dhe tha:

“Ah, se nuk i kam parë fotot e Goralëve, malësorëve nga Polonia dhe Sllovakia, ata jetojnë në zonën kufitare mes këtyre dy vendeve… Janë ilirët tanë që kanë mbetur si xhepa etnik në këto male deri sa kanë qenë. gradualisht u sllavizuan, por me më shumë fanatizëm ruajtën veshjet dhe etnopsikozën e tyre parasllave. Shekujt e ndikimit sllav kanë pasur efektin e tyre, por veshja dhe veshja e tyre dëshmojnë qëndrimin e tyre ndaj sllavizimit. Ata kanë shumë valle të ngjashme me ne, sidomos vallet e tyre janë kopje të valleve tona malore.

Profesori më befasoi edhe më shumë dhe më shtoi kureshtjen…

Në vitin 2001 erdha në SHBA dhe puna ime e parë ishte puna në një fabrikë ashensori në Bronx, ngjitur me stadiumin e ekipit të famshëm të bejsbollit Yankee, pranë meje ishin disa punëtorë të vjetër polakë. Si zakonisht me ata që kalojnë shumë kohë në punë, disa prej tyre kishin një kalendar nga vendlindja e tyre… ishte një kalendar me foto nga Gorales, fotot tona ishin nga ky rajon malor i Polonisë.

Punëtori i vjetër që vendosi kalendarin ishte Goral. Gjatë një viti që punova atje pata kohë të pyes kolegun Goral, për fat ai ishte deputet dhe më përgjigjej pa hezitim.

– “Nuk jemi si polakët e tjerë” – më tha Goralsi, – “Ne ishim aty kur erdhën këto fise në Poloni, sllavët erdhën në dallgë dhe ishin shumë, mos u përzieni me ta, na mësoni këtë. ” Malet në të cilat gjetëm strehë dhe mbrojtje.

Ajo që më tha ky zotëri në punë, si një vendas nga zona e maleve të Gorales, më shtyu të kërkoja pa u lodhur në atë zonë, duke ditur anglisht dhe duke hyrë në biblioteka një nga një. Ndër gjërat e para që mësova për Goralët ishin dy:

– Arsyeja e dytë ishte se antropologu më i madh në botë Carleton S. Coon nuk i klasifikoi goralët si sllavë në bazë të përmasave të kafkave dhe madhësisë së trupit, dhe arsyeja e dytë ishte se goralët nuk miratoheshin nga polakët për shkak të pushtimit. të Polonisë dhe Sllovakisë Goralët u trajtuan ndryshe nga gjermanët nazistë, sepse nazistët nuk i konsideronin Goralët si sllavë.

Vetë Goralët e braktisur nuk kishin marrë pjesë në fushatat naziste dhe as nuk kishin sulmuar bashkëkombasit e tyre, por polakët ishin ende të mbushur me zemërim, sepse gjermanët nuk i kishin masakruar as ata…

Nga leximet mësova se ata jetonin kryesisht në Beskidët e famshëm… Pse janë të famshëm Beskidët? Profesor Çabej e shpjegoi emrin e “Beskidëve” nga emri “Bjeshke” dhe kjo teori ka marrë vëmendjen dhe respektin e ekspertëve të etimologjisë në mbarë botën.

Normalisht sllavet do ta kundershtojne kete gje sic kane kundershtuar cdo gje, por vetem se kane vonuar pranimin e kesaj te vertete sepse nuk kane mundur te gjejne ndonje shpjegim tjeter per kete emer deri me sot… Gjuhetaret normale dhe asnjanese e pranojne kete sot pergjithesisht. Ajo:

“Origjina e emrit “Beskydy” nuk është sqaruar përfundimisht.

Është sugjeruar një origjinë trake ose ilire (duhet citim), megjithatë asnjëra nga teoritë nuk merr mbështetjen e shumicës nga gjuhëtarët. Fjala gjendet në shumë emra malesh në Karpatet dhe zonat fqinje të Ballkanit, për shembull në Alpet Shqiptare. Emri sllovak “Beskids” i referohet maleve polake Bieszczady, që nuk është sinonim për Beskidët tanë, por një varg i vetëm malor që i përket Beskidëve Lindorë. Sipas një teorie tjetër gjuhësore, ajo mund të lidhet me gjermanishten e mesme të ulët “beskēt”, që do të thotë “pellg ujëmbledhës”.

Historikisht, termi është përdorur për qindra vjet për të përshkruar zonën që ndan Mbretërinë e Vjetër të Hungarisë nga Mbretëria e Vjetër e Polonisë. Në vitin 1269, malet Beskydy njiheshin me emrin latin “Beschad Alpes Poloniae” (përkthyer si: Malet Beskydy në Poloni). – (Origjina e emrit “Beskydy” nuk është sqaruar përfundimisht.

Është sugjeruar një origjinë trake ose ilire, megjithëse asnjë teori nuk ka marrë ende mbështetjen e shumicës në mesin e gjuhëtarëve. Fjala gjendet në emra të shumtë malesh në Karpatet dhe rajonet fqinje të Ballkanit, si p.sh. bjeshke shqipe. Emri sllovak Beskydy i referohet maleve polake Bieszczady, që nuk është sinonim për të gjithë Beskidët, por një varg i vetëm që i përket Beskidëve Lindorë. Sipas një teorie tjetër gjuhësore, mund të lidhet me gjermanishten e mesme të ulët beshêt, beskēt, që do të thotë pellg ujëmbledhës. Historikisht, termi është përdorur për shekuj për të përshkruar vargmalin që ndan Mbretërinë e Vjetër të Hungarisë nga Mbretëria e Vjetër e Polonisë. Në vitin 1269, malet Beskydy njiheshin me emrin latin “Beschad Alpes Poloniae” (përkthyer si: Malet Beskydy në Poloni).

Kuptohet se “political correctness” famëkeq ka ushtruar presionin e saj në këtë rast, siç na ka ushtruar edhe në raste të tjera të këtij lloji, por faktet tona flasin vetë:

Goralët nuk janë sllavë… Emri “Gorals”. ” – Shqip – “Malesore” “Ata ua dhanë polakëve, të cilët formuan shumicën pasi morën vendin, por kjo nuk do të thotë se janë domosdoshmërisht sllavë…
– “A e ka trajtuar njeri këtë moment si duhet?” – Kjo është pyetja e duhur… Sepse kjo temë meriton një studim serioz dhe meritor, duke pasur parasysh se në zakonet dhe zakonet e këtyre beskidëve, në instrumentet e tyre muzikore, disa nga më të vjetrat. Janë ruajtur elemente iliro-trake si fustanella dhe gajde që i kemi vetëm ne…/ Ilir Seci

Ndihmoi Liridon Ai