“Greci Arbereshe Coronei”: Kush janë Arvanitët Arbërorë të Koronit?! Pse ata nuk u kthyen më kurrë në More?

Shkrimet mesjetare i përshkruajnë arvanitasit dhe stratiotët si grekë, duke u bazuar në besimin e tyre fetar…

Dhe si mund t’i përshkruanin ndryshe, kur shumë prej tyre në mos të gjithë i përkisnin kishës ortodokse greke, pra grekë me fe, pasi nuk kishte ndërgjegje kombëtare… sigurisht që kishte arvanitas që kishin humbur rrënjët dhe u rehatuan në helenizim dhe ortodokësi, prandaj shqiptarët e ndjeshëm e të ndërgjegjshëm, në fillim të shekullit të 19-të. u përpoqën të përkthenin dhe të shkruanin lutje për të mos humbur njohuritë për origjinën e atyre që flisnin ende shqip edhe pse në kish mësonin gjuhën greke.

Arvanitasit ishin shqiptarë dhe u bënë grekë, siç u bënë anglezët amerikanë, por britanikët nuk ngrenë pretendime ndaj tyre, ndryshe nga grekët modernë ndaj shqiptarëve mesjetarë të krishterë ortodoksë. Këta arvanitas luftuan për tokën e tyre dhe duhen nderuar siç nderuar trojet e tyre. Shumë prej tyre edhe sot e kësaj dite nuk i kanë harruar rrënjët e tyre.Shkrimet mesjetare i përshkruajnë arvanitasit dhe stratiotët si grekë, duke u bazuar në besimin e tyre fetar…

Dhe si mund t’i përshkruanin ndryshe, kur shumë prej tyre në mos të gjithë i përkisnin kishës ortodokse greke, pra grekë me fe, pasi nuk kishte ndërgjegje kombëtare… sigurisht që kishte arvanitas që kishin humbur rrënjët dhe u rehatuan në helenizim dhe ortodokësi, prandaj shqiptarët e ndjeshëm e të ndërgjegjshëm, në fillim të shekullit të 19-të. u përpoqën të përkthenin dhe të shkruanin lutje për të mos humbur njohuritë për origjinën e atyre që flisnin ende shqip edhe pse në kish mësonin gjuhën greke.

Arvanitasit ishin shqiptarë dhe u bënë grekë, siç u bënë anglezët amerikanë, por britanikët nuk ngrenë pretendime ndaj tyre, ndryshe nga grekët modernë ndaj shqiptarëve mesjetarë të krishterë ortodoksë. Këta arvanitas luftuan për tokën e tyre dhe duhen nderuar siç nderuar trojet e tyre. Shumë prej tyre edhe sot e kësaj dite nuk i kanë harruar rrënjët e tyre.

Si ndahen Gegë e Toskë në ngulimet e hershme arbërore në Itali?

Në fshatin Maschito në Potenza në Itali, ka një përfaqësim të rivalitetit të paraardhësve të banorëve të shekullit të 16-të, të cilët ishin refugjatë në Bazilikatën e Italisë Veriore, pra të “Greci Arbereshe-Coronei” ose Majsor dhe Albanesi-Scuterini ose Cndrgnan, arvanitasit e parë nga Koroni (Kurora) të tjerët nga Scoutari-Shkodra.

Këto fshatra u themeluan, në pjesën më të madhe, nga refugjatë të ardhur nga Shqipëria veriore, të cilët kishin luftuar më parë në krah të Gjergj Kastriotit, i cili gjithashtu si ata lindi ortodoks, (ndaj edhe e lakmojnë disa të ndërkryer), u kthye në mysliman dhe i mbylli sytë si katolik. Këta shqiptarë ikën në Italinë e Jugut menjëherë pas vdekjes së Kastriotit dhe pushtimit të Shqipërisë nga turqit.

Këta janë “Scootarins”, të cilët, pavarësisht se vijnë nga Shqipëria veriore, disa thonë se tashmë përdorin toskanishten, si gjuhë komunikimi, gjë e çuditshme pasi dialekti toskan është një dialekt “jugor”, ndërsa vijnë kryesisht nga veriu. Ndërsa të tjerë i kanë qëndruar besnik gegërishtes së shtrenjtë. Dhe kjo nuk është e vetmja gjë e çuditshme.

Një tjetër çudi është mënyra se si ata ruajnë dhe përdorin në tekstet e tyre dhe në përdorimin e përditshëm toponimet si psh. “Skuterët” që nuk është shqip, toponimi Skoutari është latinisht (në Skoutari quhet natyrshëm Shkodra).

Në kohët historike grupeve themeluese të këtyre fshatrave u janë shtuar edhe arvanitasit refugjatë nga Morea, Peloponesi i sotëm. Më të rëndësishmit nga këto grupe janë natyrisht arvanitët nga Koroni që mbërritën në ato vende pas “rënies” së dytë të Kurorës nën duart e turqve, më 1534.
Koroni ishte një nga kështjellat që ranë dy herë në duart e turqve. Herën e parë u “humb” nga venedikasit në vitin 1500 dhe e dyta në 1534 pasi më parë ishte “çliruar” nga admirali gjenovez Andrea Doria.

Le të shqyrtojmë disa fakte të detajuara në lidhje me këtë çështje

Turqit morën Koronin nga Venediku në verën e vitit 1500 (rreth 15 gusht 1500) dhe pasi mbrojtësit e qytetit u informuan për rënien e Methonit nga turqit, më 10 gusht 1500 dhe zhdukjen totale të mbrojtësve të tij. Atëherë ata vendosën, kundër dëshirës së venecianëve, t’ua dorëzonin qytetin turqve. Sipas marrëveshjes së tyre, turqit lejuan kthimin e banorëve joluftëtarë të Koronës nga Kreta dhe Zakintosi (Zaçint), ku më parë ishin transferuar nga venecianët (si dhe luftëtarët e Methonit).

Rreth 30 vjet më vonë, admirali gjenovez Andrea Doria, në shërbim të Perandorit të të ashtuquajturës Perandoria e Shenjtë Romake, pushtoi qytetetin e Koronit (shtator 1532) dhe Patrës (tetor 1532). Banorët e të dy qyteteve duket se i kanë pritur gjenovezët (të krishterë) si heronj dhe çlirimtarë. Megjithatë, turqit reaguan dhe arritën të rimarrin të dy qytetet. Kësaj radhe, Kurora rezistoi më shumë dhe ra në duart e turqve pas dy vjetësh, në prill 1534.

Ashtu siç kishin bërë venecianët para tyre, gjenovezët i kishin zhvendosur banorët e Koronës në Italinë jugore përpara rrethimit të qytetit për të shmangur ndërlikimet në furnizimin e tij. Pra, kur turqit hynë në Koroni, nuk gjetën njeri atje.

Në negociatat midis turqve dhe Karlit të V, një rol të rëndësishëm luajti çështja e fatit të luftëtarëve të Koronës. Kjo mund të shihet edhe nga teksti i mëposhtëm.

Teksti vjen nga libri “The Papacy and the Levant, 1204-1571”, Vëllimi 3, faqe 386.:

“Barbarossa lundroi drejt perëndimit më 28 maj (1534) pas së cilës, më 2 qershor, Schepper u prit përsëri nga sulltani, i cili ishte i gatshëm të diskutonte paqen me Karlin V, nëse robërit turq dhe refugjatët shqiptarë nga Koroni, së bashku me artilerinë që Andrea Doria kishte sekuestruar, të gjithë iu kthyen turqve”.

Pas humbjes së Kurorës, Karli V duket se është përpjekur të negociojë kthimin e sigurt të Arbërorëve të Kurorës në qytetin e tyre, por turqit refuzuan ta garantonin këtë, duke pasur plane të tjera për ta. Dhe kështu Koronianët nuk u kthyen më në More.

Shumica mbetën dhe u vendosën në Italinë e Jugut, ndër “skautarët” më të hershëm, megjithëse shumë emigruan në Venecia apo në tokat veneciane, pavarësisht reagimit fillestar të venecianëve, të cilët nuk donin të përfshiheshin në këtë rast.

Karli i 5-të instaloi arvanitasit koronianë, mes “Skoutarinëve” tashmë të instaluar atje. Për shkak të këtij fakti, disa fshatra janë të banuara nga popullsi “të përziera”, pra nga “skoutarinë” dhe arvanitas koronianë, gegë e toskë bashkë. Dhe një nga këto fshatra është Maschito i Potenzës.

Për arsye të pretendimeve dhe justifikimeve gjeopolitike, vëmendje e veçantë i është kushtuar organizimit të figurantëve gjatë festave, në dy skuadra që përfaqësojnë dy grupet kryesore që themeluan qytetin: arvanitasit të ashtuquajtur greko-koronasit dhe shqiptarët-skutinët (shkodranë), i pari “majsor” dhe i dyti “Cndrgnan” kanë qenë gjithmonë rivalë për hir të ndikimeve të huaja edhe në vendet e origjinës.

Sot, në fshatin Maschito, pasardhësit e arbërorëve të Koronit për festa veshin fustanellën, ndërsa arbërorët e Shkodrës, veshin tirqet dhe helmetën e ilirëve teksa inskenejnë dyluftime. Gegë e toskë në fund të shfaqjes shtrëngojnë duart dhe urojnë në shqip.

“Hyrja” e arvanitasve të Kurorës, grekëve nga besimi, në Italinë e Jugut nuk u bë në kushtet më të mira. Dhe kjo për veçantinë kombëtare që kishin arvanitasit.

Rreth 400 vjet më vonë, një udhëtar dhe shkrimtar anglez Norman Douglas vizitoi San Demetrio Corone qendrën kombëtare të arbëreshëve. Dhe aty ai bëri habi me emrat e rrugëve të atij fshati.

Shqiptarët e përmendur në fotot bashkëngjitur janë pasardhës të Arvanitëve të Kurorës që “Skoutarinët” edhe sot i quajnë “grekë”. Dhe siç mund të lexohet në tekstin e fotos së mësipërme, në kohën kur Norman Douglas vizitoi atë vend, pasardhësit e arbërorëve i emërtuan rrugët e fshatit të tyre me emra si “Odiseu”, “Maratona”, “Salamina”, “Termopila”, “Skanderbeg” etj.. Edhe sot në atë fshat ka disa nga këta emra. Dhe kjo tregon në mënyrë shumë të drejtpërdrejtë për origjinën e arvanitasve, Arbërorëve të Kurorës./usalbanianmediagroup.com