TEKSTI MA I VJETËR I GJUHËS SHQIPE I HARRUAR NGA AKADEMIA E SHKENCAVE DHE SHQIPJA E HERSHME E VITIT 1332

TEKSTI BELLIFORTIS DHE SHQIPJA E HERSHME E VITIT 1332

Franz Bopp e njohu për herë të parë karakterin indo-evropian të shqipes në vitin 1854. Ndryshimi thelbësor që ka ndodhur në fonologjinë dhe morfologjinë e gjuhës që nga periudha indo-evropiane është megjithatë i vështirë për t’u gjurmuar për shkak të mungesës së teksteve që i përkasin shekullit të pesëmbëdhjetë. . Nga një referencë e bërë në vitin 1332, dimë se shqipja është shkruar me shkronja latine në shekullin e katërmbëdhjetë, por asnjë të dhënë nga ajo periudhë nuk ka dalë ende në dritë. Tekstet e shekullit të pesëmbëdhjetë janë renditur në artikullin tim mbi leksikun shqip të Arnold von Harff, 1497. Një tekst i cili është interpretuar si shqipja e hershme dhe nëse po, do të ishte regjistrimi më i hershëm i gjuhës nga të gjithë, është i ashtuquajturi tekst Bellifortis në ms. 663, f. 153v, ruhet në Musée Condé të Château de Chantilly në veri të Parisit. Vetë dorëshkrimi, i datës 1405 pas Krishtit, është një vepër në latinisht në pjesën më të madhe, që merret me inxhinierinë ushtarake dhe armët nga pirotekniku gjerman Conrad Kyeser (1366-1405).

Teksti me të cilin kemi të bëjmë përbëhet nga gjithsej tetë rreshta të ndërthurur në një tekst latinisht disi misterioz në faqen e fundit të dorëshkrimit. Ai u interpretua si shqip dhe në të vërtetë u përkthye nga inxhinieri rumun Dumitru Todericiu me bashkëpunimin e profesor Dumitru Polena (Bukuresht) në vitin 1967 dhe iu referua si një tekst i hershëm shqip në botimin e Götz Quarg të dorëshkrimit Bellifortis në të njëjtin vit. Teksti përmendet shkurt edhe nga Dhimitër Shuteriqi në veprën e tij mbi burimet shqiptare nga viti 1332 deri në 1850. Leximi i mëposhtëm mund të konsiderohet përfundimtar: