Historia e arkeologut britanik në Shqipërinë e viteve ’30. Çfarë zbuloi?

Një djalosh 23 vjeçar, i quajtur Nikollas Hammond, një nga profesorët dhe studiuesit më të mirënjohur të Universiteteve të Kembrixhit, Bristolit dhe anëtar i Akademisë Britanike viziton Shqipërinë në vitet ’30. Nuk i interesonin aspak gërmimet e arkeologut Luigji Ugolini në qytetin e Butrintit.

I riu i cili synonte të ishte një ditë arkeolog kishte pasur situata të pakëndëshme në vendin tonë, pasi pasaporta e tij britanike ishte shpërfillur.

Ndoshta 23 vjeçari donte që udhëtimi i tij në Shqipëri të mbetej sekret. Por për humbjen e tij të kohës pasi nuk mundi të zbulonte gjë, Hamond ja vë fajin ambasadorit francez, pasi tha se rrëfimet e tij ishin të mbushura me gënjeshtra sa i përket ekzistencës së Epirit. A arrin Nikollas të zbulojë Antigonean e sotme? Gjetjet arkeologjike, studiues dhe arkeologë ngren hipoteza nëse Antigonea është me vendondodhje aty ku është sot, apo jo.

Në Antigone u gjetën rreth 500 monedha të cilat vinin nga vende të ndryshme si Epiri, Dyrrahu etj. Kjo tregonte marrëdhëniet tregtare që ekzistonin mes vendeve.

Dukej se Nikollas mund të ishte zbuluesi i Antigonesë. Gjurmët e tij i kishin ndjekur edhe autoritetet shqiptare, por duke e braktisur sërish këtë kodër duke u demoralizuar pasi nuk do të gjenin gjë. Por në kodrën e Jermës u bënë edhe studime të tjera arkeologjike, duke zbuluar ekzistencën e një qyteti antik.

Në dhjetor të vitit 1912, në mesin e kolonave të ushtrisë greke që po pushtonin territorin e shtetit të saposhpallur shqiptar bënte pjesë edhe një grup i fshehtë. Ky repart i ushtrisë greke, përbëhej nga studiues arkeologjikë grekë. Kjo bëhej me qëllim zhdukjen e historisë dhe arkeologjisë shqiptare.