Historia e krijimit të furnizimit me ujë në LIBI, mrekullia e tetë e botës!

Avdi Gjonbalaj

Projekti më i madh inxhinierik dhe ndërtimor i kohës sonë konsiderohet Great Manmade River (eng. The Great Manmade River) – një rrjet i madh nëntokësor kanalesh, i cili furnizon çdo ditë 6,5 milion metra kub ujë të pijshëm për vendbanimet në rajonet e shkretëtirës dhe brigjet e Libinë.

Projekti është tepër i rëndësishëm për këtë vend, por gjithashtu krijon një rishikim të ish-udhëheqësit të Jamahiriya Libiane, Muammar Gaddafi. Ndoshta kjo shpjegon faktin se realizimi i këtij projekti praktikisht nuk u pasqyrua në media.

Mrekullia e tetë e botës

Gjatësia totale e komunikimeve nëntokësore të lumit artificial është afër katër mijë kilometra. Sasia e tokës së gërmuar dhe transferuar gjatë ndërtimit – 155 milion metra kub – është 12 herë më e madhe se gjatë ndërtimit të Digës Aswan. Ndersa materiali ndërtimor i përdorur do të mjaftonte për të ndërtuar 16 piramida të Keopsit. Përveç tubacioneve dhe ujësjellësve, sistemi përfshin mbi 1300 puse, shumica e të cilëve janë mbi 500 metra të thellë.

Thellësia totale e pusit është 70 herë më e madhe se lartësia e Everestit.

Degët kryesore të sistemit të furnizimit me ujë përbëhen nga tuba betoni 7.5 metra të gjatë, 4 metra në diametër dhe me peshë më shumë se 80 tonë (deri në 83 tonë). Ndersa secili prej më shumë se 530 mijë prej këtyre tubacioneve mund të shërbejë lehtësisht si një tunel për trenat e metrosë.

Nga gypat kryesorë, uji hyn në rezervuarët e ndërtuar pranë qyteteve me një vëllim prej 4 deri në 24 milionë metra kub dhe prej tyre largohen ujësjellësit lokalë të qyteteve dhe qytezave. Uji i ëmbël hyn në tubacion nga burimet nëntokësore që ndodhen në jug të vendit dhe ushqen vendbanimet, të përqendruara kryesisht pranë bregdetit Mesdhe, duke përfshirë qytetet më të mëdha të Libisë – Tripoli, Bengazi, Sirte. Uji tërhiqet nga Akuiferi Nubian, i cili është burimi më i madh në botë i lëndëve djegëse fosile.Ujë të freskët. Akuiferi Nubian ndodhet në pjesën lindore të shkretëtirës së Saharasë, mbulon një sipërfaqe prej më shumë se dy milionë kilometra katrorë dhe përfshin 11 rezervuarë të mëdhenj nëntokësorë. Mbi të katër sish është territori i Libisë. Përveç Libisë, ka disa shtete të tjera afrikane në shtresën nubiane, duke përfshirë Sudanin veriperëndimor, Çadin verilindor dhe pjesën më të madhe të Egjiptit.

Akuiferi Nubian u zbulua në vitin 1953 nga gjeologët britanikë në kërkim të depozitave të naftës. Uji i ëmbël në të fshihet nën një shtresë ranor të fortë hekuri me trashësi 100 deri në 500 metra dhe, siç kanë përcaktuar shkencëtarët, ai u grumbullua nën tokë gjatë periudhës kur savanat pjellore u përhapën mbi Sahara, të ujitura nga shirat e shpeshtë të dendur. Shumica e këtij uji u grumbullua në periudhën nga 38 deri në 14 mijë vjet më parë, megjithëse disa akumulime u krijuan relativisht kohët e fundit – rreth pesë mijë vjet para Krishtit. Kur klima e planetit ndryshoi në mënyrë dramatike tre mijë vjet më parë, Sahara u bë një shkretëtirë, por uji që depërtoi në tokë për mijëra vjet ishte grumbulluar tashmë në horizontet nëntokësore.

Pas zbulimit të rezervave të mëdha të ujit të ëmbël, u shfaqën menjëherë projektet për ndërtimin e sistemeve të ujitjes. Megjithatë, ideja u realizua shumë më vonë dhe vetëm falë qeverisë së Muamar Gadafit. Projekti përfshinte krijimin e një sistemi të furnizimit me ujë për të shpërndarë ujin nga rezervuarët nëntokësorë nga jugu në veri të vendit, në pjesën industriale dhe më të populluar të Libisë.

Në tetor të vitit 1983, u krijua menaxhimi i projektit dhe filloi financimi. Vlera totale e projektit deri në fillimin e ndërtimit u vlerësua në 25 miliardë dollarë, ndersa periudha e planifikuar e realizimit ishte të paktën 25 vjet. Ndërtimi ishte ndarë në pesë faza: e para – ndërtimi i një fabrike tubash dhe tubacionesh prej 1.200 kilometrash me furnizim ditor prej dy milionë metra kub ujë në Bengazi dhe Sirte; e dyta është sjellja e tubacionit në Tripoli dhe sigurimi i furnizimit ditor prej një milion metër kub ujë; e treta ishte përfundimi i ndërtimit të tubacioneve nga oazi i Kufras në Bengazi; dy të fundit janë ndërtimi i degës perëndimore drejt qytetit të Tobrukut dhe bashkimi i degëve në një sistem të vetëm pranë qytetit të Sirtes.

Atë që ua ka dhuruar Perendia nuk ua lejon njeriu-madje ai i civilizuari i perendimit.