Artikulli i New York Times i vitit 1995: Miliona litra naftë, Sali Berisha dhe Serbia

Para pak ditësh, mediumet e ndryshme publikuan dokumentet e deklasifikuara të inteligjencës amerikane, ku ndër të tjerash, Sali Berisha Berisha insistonte që Rugova të ndalte thirrjet për pavarësi. Artikulli nxiti shumë debat në Kosovë e Shqipëri. Një çështje tjetër e cila e ka ndjekur si hije, ish kryeministrin Sali Berisha është thyerja e embargos së naftës ndaj Serbisë.

Në një artikull të vitit 1995, të mediumit prestigjioz amerikan “The New York Times”, jepen shumë detaje për thyerjen e embargos nga Sali Berisha. Sipas artikullit, miliona litra benzinë dhe naftë kanë lëvizur në muajt e fundit nga Shqipëria drejt Serbisë. Asokohe, Sali Berisha e kishte mohuar kategorikisht thyerjen e embargos, por që mediumi amerikan e kishte demantuar duke prezantuar fakte të pakontestueshme.

Ja artikulli i plotë i New York Times:

Ndërsa palët ndërluftuese në Bosnje po përgatiten për ofensivën e tyre të pritshme pranverore, sasi të mëdha të karburantit të cilësisë së lartë, e cila përdoret në tanke dhe avionë luftarakë, po kontrabandohen hapur përmes liqenit këtu në Jugosllavi, duke shkelur një embargo të Kombeve të Bashkuara.

Rrjedha e karburantit të avionëve nga ky vend i vogël në Jugosllavi shpërtheu disa muaj më parë dhe besohet të jetë i destinuar për “makinë luftarake serbe”, siç tha një diplomat perëndimor. Përveç kësaj, miliona litra benzinë të rregullt dhe naftë kanë lëvizur muajt e fundit nga Shqipëria drejt fqinjit të saj verior. Shtetet e Bashkuara i kanë shprehur vazhdimisht shqetësimet e tyre qeverisë shqiptare për tregtinë, për të cilën monitoruesit e sanksioneve në Evropë thonë se ka arritur në afro një milion gallon në ditë ndonjëherë. Ndërsa karburanti po arrin në Serbi me rrugë të tjera, veçanërisht përgjatë Danubit, Shqipëria po furnizon më shumë se të gjitha vendet e tjera së bashku, tha Antonio Napolitano, koordinatori i sanksioneve për Bashkimin Evropian dhe Organizatën për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë, zyra e të cilit është në Bruksel. Z. Napolitano, një diplomat italian, e këshilloi qeverinë shqiptare dhe diplomatët e huaj për këtë kur ishte këtu në shkurt. Qeveria shqiptare mohon se po lejon shkelje të sanksioneve. Në një intervistë, presidenti Sali Berisha tha se deklaratat e ambasadorit Napolitano dhe Ambasadës Amerikane për nivelin e lartë të karburantit që kalon nga Shqipëria në Jugosllavi janë “absolutisht të pajustifikuara”. Ai tha se përderisa kishte kontrabandë, ajo nuk ishte shumë.

Qeveria e tij po bën më të mirën që mundet për të kontrolluar kontrabandën, tha ai, duke pasur parasysh mungesën e burimeve dhe trajnimit të policisë. Sanksionet e Kombeve të Bashkuara ndalojnë dërgimin e të gjitha, përveç disa kategorive të mallrave, si furnizime mjekësore dhe ushqime, në Serbi dhe Mal të Zi, shtetet përbërëse të Jugosllavisë aktuale. Ndalimi i importeve të karburantit është një shqetësim i veçantë për shkak të përdorimit të tij ushtarak, tha zoti Napolitano. Sanksionet kishin për qëllim të ndëshkonin serbët për “spastrim etnik” dhe për refuzimin e Jugosllavisë për të njohur Kroacinë dhe Bosnjën. Karburanti vjen në Shqipëri nga kompani italiane dhe greke dhe hyn në Jugosllavi përmes Malit të Zi. Kufiri midis Shqipërisë dhe Malit të Zi kalon përmes liqenit. Nuk dihet saktësisht se çfarë ndodh me karburantin pas kësaj. Por diplomatët këtu thonë se besojnë se pjesa më e madhe e saj nuk mbetet në Malin e Zi, i cili sipas tyre ka një kufi me zonat e kontrolluara nga Serbia të Bosnjës, si dhe me Serbinë. Ekipi ndërkombëtar i monitorimit të sanksioneve në Shqipëri, i cili përfshin amerikanë të huazuar nga agjencia doganore si dhe italianë, belgë dhe zviceranë, merr vlerësime nga diplomatë amerikanë dhe europianë për punën e tij.

Por ajo nuk ka mandat të ndalojë tregtinë, vetëm të monitorojë dhe raportojë për të. Dhe për ta bërë këtë pengohet edhe nga mungesa e bashkëpunimit nga autoritetet shqiptare, thuhet në një raport të zyrës së zotit Napolitano. Presidenti Berisha përmendi hapat që qeveria e tij kishte ndërmarrë për të frenuar rrjedhën e karburantit në Jugosllavi. Këto përfshijnë kërkesën për licencimin e stacioneve të karburantit dhe ndalimin e tregtisë së produkteve të naftës brenda tre milje nga liqeni. Sipas një ligji tjetër të ri, zyrtarët shqiptarë duhet të verifikojnë nëse një dërgesë është menduar për një përdorues legjitim dhe më pas të njoftojnë zyrtarët në vendin e transportit para se anija të lejohet të largohet nga porti i saj i origjinës. Këto masa funksionuan për një kohë për të reduktuar tregtinë, por ajo ka ardhur përsëri në rritje, thonë monitoruesit dhe diplomatët e sanksioneve këtu. Një vizitë në këtë qytet e bën të qartë se masat nuk po zbatohen. Të paktën nëntë nga stacionet e karburantit që duhet të ishin mbyllur për shkak të kufirit prej tre miljesh janë ende duke pompuar gaz; shumica e stacioneve të tjera shtrihen jo më shumë se disa qindra metra jashtë kufirit. Gjatë dy javëve të para të muajit shkurt, në Shqipëri u importuan afro 3.5 milionë litra karburant, përfshirë 1.3 milionë gallon Jet Fuel-1, tregojnë dokumentet doganore shqiptare. Policia shqiptare ka llogaritur se gjatë 10 ditëve të fundit të shkurtit, 100 mijë gallona në ditë janë futur në veri të Shqipërisë me kamion.

Diplomatët perëndimorë thonë se shifra është një nënvlerësim bruto. Shqipëria e Veriut ka vetëm 1583 automjete të regjistruara me motor, sipas Institutit të Statistikave të Shqipërisë. Ky vend, me madhësinë e Maryland-it, u mbajt i pazhvilluar gjatë katër dekadave të sundimit të ashpër komunist nga Enver Hoxha dhe është më i prapambeturi ekonomikisht në Evropë, me dy të tretat e popullsisë prej 3 milionë banorësh që jetojnë jashtë tokës. Ajo ka vetëm 140,000 mjete motorike, duke përfshirë traktorë dhe motoçikleta anësore, si dhe makina pasagjerësh dhe kamionë, sipas byrosë së statistikave. Nuk ka autostradë me katër korsi në të gjithë vendin dhe e vetmja rrugë hyrëse në aeroportin ndërkombëtar me një pistë kalon mbi një urë me një korsi. Tregtia e naftës është një burim kryesor i të ardhurave të ligjshme për vendin, i cili po përpiqet të modernizohet. Autoritetet kombëtare mbledhin taksa doganore për produktet e karburantit, që variojnë nga 70 për qind në 100 për qind të vlerës së deklaruar të tyre. Këtu, në këtë rajon të varfër, qeveria lokale mblodhi 22 milionë dollarë taksa në vitin 1994, pothuajse të gjitha si rezultat i tregtisë së karburanteve, raportoi në shkurt një gazetë shqiptare, Zëri i Popullit. Kjo ishte nga 8 milionë dollarë në vitin 1993, tha gazeta. Në fillim, tregtia e naftës me Jugosllavinë ishte një operacion i zakonshëm, por tani është marrë përsipër nga më shumë organizata kriminale të organizuara, thanë diplomatët e huaj këtu.

Kompanitë e naftës e dërgojnë karburantin në portet shqiptare të Durrësit dhe Vlorës në detin Adriatik, ku kompanitë e regjistruara në Shqipëri marrin kontrollin e saj. Kamionët cisternë më pas bëjnë një udhëtim të gjatë dhe të mundimshëm në veri, duke u zvarritur përgjatë një rruge të keqe ndoshta me 20 milje në orë. Pasi në Shkodër, gazi pompohet në rezervuarët e një prej pikave të karburantit, shumica e të cilave janë pak më shumë se dy pompa dhe një kasolle ku ulet një burrë. Ai derdhet shpejt në kamionë të tjerë — stacionet funksionojnë rreth orës, por janë më të ngarkuarit gjatë natës, thonë banorët — dhe u largua në një distancë të shkurtër deri në brigjet e liqenit të Shkodrës. Kontrabandistët janë aq të sigurt sa nuk do të shqetësohen, saqë shpesh veprojnë në mes të ditës. Rreth mesditës së sotme, një kamion doli nga rruga me sipërfaqe të fortë dhe u nis drejt perëndimit mbi një rrugë të dheut disa milje deri në liqen. Kaloi një postë kufitare, ku ushtarët shqiptarë që mbanin automatikë ishin në detyrë me uniformat e tyre të zbehta dhe të rënda. Kamioni ndiqej nga një Ford dhe një Mercedes, secili me katër burra, një pamje e pazakontë në këtë tokë djerrë. Në liqen, më pak se gjysmë milje nga posta kufitare, karburanti u transferua në kazanët 50 gallon në dy varka të gjata metalike të rënda. Një milje ose më shumë lart në breg, sistemi është më efikas. Me anë të një tubi plastik të zi të gjatë, karburanti transferohet drejtpërdrejt nga kamionët në maune të vogla. Sot, pasi ngarkesa e një kamioni u zbraz në një maune me majë të sheshtë që operatori tha se kishte një kapacitet prej 6,500 gallonash dhe kamioni u tërhoq, një kamion tjetër u zhvendos në vend dhe procesi vazhdoi. Pastaj maune, me një motor jashte 25 kuaj fuqi, u tërhoq në liqen, duke u nisur për në Jugosllavi.