PELLAZGËT – SUBSTRATI PARAHISTORIK I EVROPËS JUGLINDORE

Në burimet e hershme historike dhe enciklopedike europiane, pellazgët përshkruhen si popullsia më e vjetër e hapësirës ballkano-egjeane. Ata banonin në Greqinë parahistorike, në arkipelag, në brigjet e Azisë së Vogël dhe në Italinë e lashtë, shumë përpara formimit të identiteteve klasike greke dhe romake.

Enciklopedia franceze “Nouveau Petit Larousse” (Paris, rreth vitit 1950) i konsideron pellazgët si trungun etno-kulturor nga i cili u formuan disa popuj të lashtë të Europës Jugore dhe Lindore: trakët, frigët, lidët, karienët, etruskët, epirotët, ilirët, italikët (samnitët dhe oskët), si dhe shqiptarët e sotëm.

Ky vlerësim pasqyron një paradigmë shkencore të përhapur në gjysmën e parë të shekullit XX, sipas së cilës Ballkani nuk ishte thjesht një hapësirë migrimesh të vona, por një territor autokton, me vazhdimësi të pandërprerë njerëzore, kulturore dhe gjuhësore.

NGA PELLAZGËT TE ILIRËT
Ilirët shihen në këtë kontekst si një fazë historike e konsoliduar e substratit pellazg, e dokumentuar më qartë në burime antike greke dhe romake. Territoret ilire përfshinin një pjesë të madhe të Ballkanit Perëndimor dhe përfaqësonin një botë të organizuar fisnore, me identitet të fortë kulturor, ushtarak dhe gjuhësor.

Epirotët, shpesh të ndarë artificialisht nga ilirët në historiografinë e mëvonshme, në burimet e vjetra konsiderohen pjesë e të njëjtit trung etnik dhe kulturor.

SHQIPTARËT – VIJIMËSIA E GJALLË
Shqiptarët përfaqësojnë sot vijimësinë e drejtpërdrejtë historike të këtij trungu të lashtë ballkanik. Gjuha shqipe, si degë më vete brenda familjes indoeuropiane, ruan elemente arkaike që dëshmojnë një prani shumë të hershme në këtë hapësirë.

Për këtë arsye, në literaturën enciklopedike dhe studimore të shekujve XIX–XX, shqiptarët shpesh përmenden jo si popull i formuar vonë, por si trashëgimtarë të një qytetërimi parahistorik, rrënjët e të cilit lidhen me pellazgët dhe ilirët.

Pra:
Pellazgët nuk përfaqësojnë një mit, por kujtesën më të hershme historike të Europës Juglindore. Ilirët janë forma e tyre historike e dokumentuar, ndërsa shqiptarët janë vazhdimi i gjallë i këtij trungu të lashtë në kohët moderne.

Ilirët janë rrënja – shqiptarët janë vazhdimi. @.s.ndrecaj