Strazimir I Balsha: Zgjerues i Principatës së Balshës

Strazimiri I Balsha (mbretëroi 1362-1372) ishte djali dhe pasardhësi i menjëhershëm i Balshës I (themeluesi i dëshmuar i principatës së Balshës). Ai sundoi mbi principatën e Balshës për një dekadë ekspansioniste. Dy vëllezërit e tij të tjerë, Gjergji I (Gjergji I Balsha) dhe Balsha II Balsha e ndihmuan atë në qeverisje, duke formuar një tetrarki mesjetare. Në vitet e tij të para, territoret e sunduara nga Strazimiri Balsha përbëheshin nga Zeta e sipërme (Mali i Zi i sipërm) dhe rajoni i NënShkodrës (Shkodra e Poshtme – verilindje e Shqipërisë).

Një Zgjerim i Shpejtë

Strazimiri nisi një periudhë zgjerimi të shpejtë që do të kulmonte në vitet 1380. Për ta bërë të mundur këtë zgjerim, shkatërrimi i autoritetit serb, pushtimi ushtarak dhe ndikimi ishin jetike. Sipas Eqrem bej Vlorës, Strazimiri dhe vëllezërit e tij bënë pikërisht këtë dhe: vendosën të thyenin sundimin serb në Shqipërinë veriore, një herë e përgjithmonë. Në vitin 1363, siç e përshkroi shkurtimisht Marin Barleti, Balshasi “sulmoi Shkodrën, nën zotërimin e [Stefan] Uroš [V]… dhe e pushtoi atë”. Midis viteve 1363-1367, nëse jo më herët, Balshasit vendosën një kontroll të fortë mbi qytetet bregdetare të Ulqinit (Ulqinit) dhe Tivarit (Tivarit). Në vitin 1367, Strazimiri përfundoi pushtimin e plotë të Budvës (Budvës), duke përfunduar politikën e tij të dominimit bregdetar në të gjithë Zetën jugore.

Dominimi i plotë i bregdetit nga Budva në Lezhë premtonte fitime të konsiderueshme tregtare nga tregtia e Adriatikut. Ata i rritën më tej të ardhurat e tyre duke shfrytëzuar në mënyrë efektive kontrollin e tyre mbi doganat përgjatë Bunës (si Shirgji) dhe përgjatë rrugës tokësore që lidhte Lezhën me Kosovën. Në vitin 1368, pasi i morën sulmet e tyre deri në veri të Kotorrit, sundimtari i dobët serb Stefan Uroš V (mbretëroi 1355-1371) i shpalli Balshët si “rebelë dhe kundërshtarë të papajtueshëm të oborrit serb”.

Aleanca martesore

Grindja me oborrin serb nuk i pengoi lidhjet martesore midis Balshëve dhe serbëve. Ata i përdorën me zgjuarsi institucione të tilla diplomatike, duke vendosur lidhje me pretendentë të oborrit serb, duke nxitur më tej decentralizimin e shtetit serb. Strazimiri u martua me Milica Mrnjavčevic, vajzën e sundimtarit serb Vukashin të Serbisë (bashkë-sundimtar me Uroš V nga viti 1365 deri në vitin 1371). Përveç martesave paqësore, Strazimiri mbajti lidhje miqësore si me enklavën e Raguzës (Dubrovnikut) ashtu edhe me Republikën Veneciane. Të gjithë vëllezërve, përfshirë Strazimirin, iu dha qytetaria nderi e Raguzës në vitin 1361 dhe qytetaria Veneciane në vitin 1362.

Marrëdhënia Dashuri-Urrejtje me Topianët

Zgjerimi në jug shkaktoi konflikt me familje të tjera fisnike shqiptare si Dukagjinët dhe Topianët. Ndërsa vëllezërit Balsha u përpoqën të kalonin forcat e tyre në jug të lumit Mat, ata hasën në rezistencën e Karl Topianët. Në shtator të vitit 1364, Balshanët zhvilluan një betejë me Topianët, të cilën këta të fundit e fituan përfundimisht. Gjergj I Balsha u mor rob. Megjithatë, me ndërhyrjen e Raguzës, ai u lirua më vonë.

Në negociatat e pasluftës, palët vendosën një traktat paqeje. Ata e vulosën këtë traktat me një martesë midis Katerina (Catherine) Balshës, motrës së vetme të dëshmuar të vëllezërve Balsha, me Karl Thopinë. Kushtet mbeten të paqarta, por ngjarjet e mëposhtme sugjerojnë vendosjen e bashkëpunimit ushtarak dhe kalimin e lirë të të gjitha palëve në territoret përkatëse. Klauzola mbi lëvizjen e lirë doli veçanërisht e rëndësishme për zgjerimin e mëvonshëm të Balshave në Shqipërinë jugore.

Sa i përket Dukagjinëve, Strazimiri dhe vëllezërit e tij aneksuan prej tyre të gjitha territoret në të gjithë Shqipërinë veriore, ndoshta duke përdorur forcën. E kundërta ndoshta ndodhi me ta; Balshat i mundën ata në betejë dhe më vonë përdorën një armëpushim martesor për përfitimet e pasluftës. Strazimiri mori për grua vajzën e Progon Dugagjinit, Irenë Duklinën.

Zhvendosja e Lidhjes Fetare

Duke filluar nga viti 1368, familja Balsha e çoi politikën e saj antiserbe dhe properëndimore në një nivel tjetër kur ata hoqën dorë kolektivisht nga besimi i tyre ortodoks dhe përqafuan katolicizmin romak para peshkopit Pjetër të Shasit më 29 janar 1369. Papa Urbani V e përshëndeti këtë angazhim më 25 maj 1368 (“Nobilis virus Strazimiro et Georgio de Balse fatribus Zapanis Zente gratiam in praesenti per quam gloriam in futuro…”). Vetëm një vit pas kësaj ceremonie lokale, por të madhe, Papa u rekomandoi vëllezërve Balsha peshkopët e rinj të Arbërisë (Arbënia), Pultit, Sardës (Shurdhahut), Lezhës dhe Vlorës.

Harta e principatave shqiptare në gjysmën e dytë të shekullit XIV.
Harta e principatave shqiptare në gjysmën e dytë të shekullit XIV.
Strazimiri duket se e ka përqafuar vërtet besimin e ri katolik. Rreth vitit 1372, ai “abdikoi” nga qeverisja dhe i kaloi muajt e fundit të jetës së tij (deri më 15 janar 1373) si murg. Ai la tre djem të dëshmuar, të gjithë përmes gruas së tij Milica: Gjergji II (mbretëroi 1385-1403), Gojko dhe Ivanishi.

Bibliografia
Akademia e Shkencave të Shqipërisë. Instituti i Historisë. Historia e Popullit Shqiptar, I, f. 137. Botimet Toena, 2002.

Elsie, R. (2013). Një Fjalor Biografik i Historisë Shqiptare. f. 27. Botuar nga I.B. Tauris & Co. Ltd. ISBN: 978 1 78076 431 3.

Directorium ad passagium faciendum (Iniciativa për Ndërtimin e Kalimit). Anonim, (1332). Marrë nga: http://www.albanianhistory.net/1332_Making-the-Passage/index.html.

Métais, S. (2006). Historia E Shqiptarëve: Nga Ilirët Deri Te Pavarësia e Kosovës. Botimet 55, Tiranë.

Muzaka, Gj. (1515). Kronikë e shkurtër mbi pasardhësit e dinastisë sonë Musachi*. Marrë nga: http://www.albanianhistory.net/1515_Musachi/index.html. *Titulli shfaqet këtu jo si në dorëshkrimin origjinal.

Plasari, A. (2018). Skënderbeu – Një Histori Politike. Botimet IDK, Tiranë.

Varfi, Gj. (2000). Heraldika Shqiptare. Dituria – Tiranë.
Vlorë, E. B. (1956). Beiträge zur Geschichte der Türkenherrschaft in Albanien: eine historische Skizze (përkthyer në anglisht si: Familjet sunduese të Shqipërisë në periudhën paraosmane). Përkthyer nga Robert Elsie. Marrë nga: http://www.albanianhistory.net/1956_Vlora/index.html. Fragment nga një e papërfunduar, e paplotë ose