TRIBALLËT – BIJTË E ILIRIT NË LUGINËN E MADHE TË DANUBIT

Origjina:
Sipas Apianit, siç e përmende me të drejtë, Triballët janë nipat e Ilirit të moçëm. Ata lindën nga Triballus, biri i Pannonit (Peonit), i cili vetë ishte biri i Autarit, një nga djemtë e Ilirit mitik. Pra, në zinxhirin mitologjik të prejardhjes, Triballët janë pasardhës të drejtpërdrejtë të një linje të lashtë ilire.

Vendndodhja:
Triballët banonin në verilindje të Dardanisë, përgjatë lumit Morava dhe Danubit të poshtëm, në një hapësirë që sot përfshin Serbinë qendrore dhe lindore, duke u shtrirë deri afër kufijve të Thrakës. Qytetet e tyre më të njohura ndodheshin pranë rrugëve tregtare që lidhin Adriatikun me Detin e Zi.

Kultura dhe luftëtarët:
Ata njiheshin si fis luftarak, me strukturë të fortë fisnore dhe zakone të ngjashme me ato të Dardanëve e Taulanëve. Burime të lashta i përshkruajnë si të ashpër, por krenarë dhe të pamposhtur. Në shek. IV p.K., ata shpesh përballeshin me maqedonasit dhe trakët, por edhe me ilirët fqinj – duke qenë një fuqi e pavarur në veri të Ballkanit.

Në burimet antike:
Herodoti (V, 3) i përmend si një popull i madh “që jeton përtej Thrakëve”. Arriani tregon se Aleksandri i Madh (rreth 335 p.K.) i mposhti Triballët në një fushatë të ashpër përpara se të nisej drejt Azisë. Straboni i përmend si popull që kishte marrëdhënie të gjera me Dardanët dhe Maqedonasit.

Simbolet dhe trashëgimia:
Në shumë artefakte arkeologjike nga Serbia dhe Bullgaria veriperëndimore gjenden objekte të epokës së bronzit dhe hekurit që lidhen me kulturën e Triballëve — shpesh të përbashkëta me kulturën ilir-dardane. Në to dallohet përdorimi i simbolit të diellit me shumë cepa, tipik për Ilirët dhe më vonë për Maqedonasit.

Disa studiues modernë (si Nelson Çabej, Sh. Maliqi, dhe autorë të tjerë shqiptarë) e konsiderojnë popullsinë e mëvonshme dardane dhe arbërore si bartëse të drejtpërdrejtë të gjakut të Triballëve, të cilët u përzien me Dardanët dhe u zhytën në një identitet të përbashkët iliro-shqiptar.

Gjenealogjia e Ilirit të Moçëm – Rrënja e Fiseve të Evropës së Lashtë

ILIRI (Illyrius)

Bijtë e tij:
Enkeleu (Encheleus) → Enkelejtët
Autari (Autarieus) → Autarianët
Pannon (Pæon) → Pannonët / Peonët
Skordisk (Scordiscus) → Skordiskët
Triball (Triballus) → Triballët
Dardan (Dardanus) → Dardanët
Med (Mædus) → Medenët / Maedët
Taul (Taulas) → Taulanët
Perreb (Perrhæbus) → Perrebejtë
Bijat e Ilirit:
Partho → Parthinët
Daortho → Daorsët / Daorsëtë
Dassaro → Dasaretët
Darsi → Darsitët

Iliri i Moçëm përfaqëson trungun themelor të popujve të Ballkanit dhe Evropës Qendrore të lashtë. Triballët janë një degë që lidh Peonët, Dardanët dhe Skordiskët, duke formuar një urë midis Ilirëve, Maqedonasve dhe Thrakëve. Ky brez i fiseve, sipas Apianit dhe autorëve të tjerë romakë, është autokton në Ballkan dhe parahistorikisht formues i qytetërimeve të Evropës së lashtë. @s.ndrecaj