Etruskët flisnin shqip. E . Scheider : Etruskishtja mund të lexohet vetëm me anën e shqipes së vjetër

Shkruan Fahri Xhara.

Po, po, etruskët flisnin shqip. Nëse ne themi se etruskët flisnin shqip, do të përjetonim përvojën e Nermine Vora – Fallaskit në Prishtinë.

(Të gjithë seminaristët ligjërimin e zonjës Nermine e përcollën me vëmendje të jashtëzakonshme, sepse prej saj dëgjuan informata të reja nga qytetërimet e lashta të të parëve tanë: pellazgëve-ilirëve-etruskëve. Bashkëshorti i Nerminës, zotëri Renzo, e incizonte me kamerë ligjërimin e saj (17.VIII.1987).

Mirëpo, fatkeqësisht, këtë atmosferë të këndshme e prishi Idriz Ajeti me asistentin e vet, Rexhep Ismailin, dhe Exhhlane Dobruna- Salihu.

Por, nuk do të ndalem së shkruari dhe vërtetuari që etruskët flisnin shqip.

Etruscan frieze; in the National Archaeological Museum, Siena, Italy. (Të gjithë me plisa fxh)

“Unë nuk e dija që ishte polemika aq e madhe për rolin e madh të gjuhës shqipe për ndriçimin e gjuhës etruske dhe që kishte aq shumë shpjegime të qarta për këtë – shkruan Zacharie Mayani në librin e tij “Les étrusques commencent a parler“, Paris 1961.

”Por si duket vullneti nuk ishte që të zbardhet e vërteta që vetëm nëpërmjet të shqipes i jepet dritë etruskishtes së “humbur” që nga fillimi i Perandorisë së Romës.

Sa ka kundërshtarë ndër ne (ne vetëm nga principi i caktuar antivetvete) ka, po aq edhe ndër të huajt. Interesant, nuk e duan të vërtetën dhe “studimet për shpjegimin e etruskishtes u harruan“ -thotë Mayani.

Duhet të falenderojmë Zacharie Mayan, i cili thotë: “Unë nuk e dija që zëri i së vërtetës më thërret dhe se unë do të vazhdoja punën e atyre të cilët për një arsye ose tjetër kishin ndaluar”.

Statue of a young woman, terra-cotta, Etruscan, late 4th–early 3rd century BCE; Photograph by AlkaliSoaps. The Metropolitan Museum of Art, New York City, Rogers Fund, 1916 (16.141)

Më 1887, Moratti theksonte se etruskët, mesapët dhe shqiptarët janë nga e njëjta origjinë. Më 1889 E . Scheider shkruante që etruskishtja mund të lexohet vetëm me anën e shqipes së vjetër.

Më 1906, Thorpi, studiues danez kishte disa të dhëna që konfirmonin etruskishten – shqipe.
Paralelisht Mayani ishte ngarkuar që të shpjegonte lidhshmërinë jo vetëm të gjuhës etruske me atë shqipes, por edhe lidhshmërinë e ilirishtes dhe shqipes në një anë, por edhe njëllojshmërinë e gjuhës ilirishte me disa gjuhë të ashtuquajtura ‘italike’.

Ribezzo, në “A che punto siamo con la interpretazione dell`o etrusco“, (1953 ) shkruante drejt, sepse e njihte mirë harmoninë onomastike në mes të gjuhëve venete-japige-ilire dhe shqipes.

Trombeti thoshte me bindje që “raca ilire shtrihej për së gjati e së gjeri gadishullit Apenin, që nga tokat Venete e gjer në Pulia dhe Kalabri.”

Studiuesi Lattes e pranonte se gjatë studimeve të tij nuk kishte hasur asnjë kundërshti mes origjinës së ilirëve dhe “popujve italikë” (Studi Etruschi 1942).

Më në fund edhe Devoto e vlerësonte që banorët e Piceniumit (“Kush ishte Piceniumi?, së shpejti fxh), Etruskët, Liburnët (me të madhe) ishin të familjes së madhe Ilire.
Joshua Whtmough në “The Foundation of Roman Italy“ e shpjegon shumë bukur lidhjen etruske, të popujve “italikë“ dhe ilirishtes.

Etruskët flisnin shqip, e flisnin shqipen e kohës. Ju kujtohet, më lart e shkrova që Edouard Shneider thoshte që gjuha etruske lexohet vetëm me shqipen e vjetër; shikoni në këta rreshta të librit të Zacharie Mayanit “Çelësi i fjalës e asaj enigme ishte e kryera e foljes ilirishte, pra etruske dhe shqipe:shoh -pava”.

Pra, në shqip, prapashtesa -va është e kryera e shumë foljeve, blej -bleva, shoh -pava, laj -lava, qaj -qava.

Miq të lashtësisë së kombit tonë, e vërteta është në duart tona. Të vërtetës duhet që t`ia japim edhe krahët që ajo të fluturojë rreth e për rreth globit.