KËSHTJELLA ARSA ISHTE NJË FORTIFIKIM I FISIT ILIR AUTARIAT

Kjo temë është shumë interesante dhe prek një aspekt të rrallë të historisë së hershme të Ballkanit, veçanërisht lidhjen midis toponimeve dhe fisit ilir Autariat. Mund të analizojmë disa pika kryesore:

Arsa dhe transformimi në Rasa/Ras
Siç thoni, sipashistorianit Bizantin Prokopit të Kaisareas (shek. VI), Arsa ishte një fortifikim i njohur i fisit Autariat. Idetë që emri “Arsa” ka evoluar në “Rasa” përmes ndërrimit të vendit të dy germave është një fenomen i njohur në gjuhësi, i quajtur metatesë. Kjo ka ndodhur shpesh në toponime dhe fjalë të huazuara.

Nga “Rasa” deri te “Rashia/Rashkë”, mund të shihet një evolucion fonetik i natyrshëm, veçanërisht kur vendet ndryshojnë sundimtarët (sllavizimi në këtë rast).

Lumi Tara dhe fiset Autariat
Hipoteza që emri i lumit Tara mund të vijë nga shkurtesa e “Au-TAR-iat” është një ide interesante, edhe pse duhet trajtuar me kujdes. Lidhja mund të jetë etimologjike, por nuk përjashtohet mundësia që të ketë një bazë historike: fisi Autariat jetonte afër lumit, dhe emri mund të ketë mbetur i kujtuar në toponimi.

Kjo do të thotë se shumë nga emrat e vendeve dhe lumenjve në Ballkan mund të kenë rrënjë ilire që janë deformuar me kalimin e kohës dhe me ndikimin sllav, turk, apo romak.

Konteksti historik dhe arkeologjik
Autariatët ishin një nga fiset më të mëdha ilire në territorin e sotëm të Malit të Zi dhe pjesë të Serbisë. Fortifikimet dhe vendbanimet e tyre kanë shërbyer si qendra të rëndësishme strategjike, dhe ruajtja e emrave të tyre në formë të deformuar është një dëshmi e vazhdimësisë historike.

Sugjerim për kërkim më të thellë
Mund të studiohet krahasimi i burimeve historike dhe arkeologjike, duke shikuar mbetjet e Arsa/Rasa dhe lumenjve përreth, për të vërtetuar nëse ka bazë të fortë për lidhjen Autariat–Tara. Gjithashtu, analiza gjuhësore e emrave mund të ndihmojë për të kuptuar evolucionin e tyre fonetik dhe ndikimet sllave.

Në përgjithësi, kjo tregon se shumë prej toponimeve të sotme në Ballkan kanë rrënjë ilire, dhe shpesh deformohen nga faktorë historikë dhe gjuhësorë. Pra sipas referimeve të historianit bizantin Prokopi, nga shekulli i 6-të, një nga vendbanimet me te famshme në kete territor ishte keshtjella Arsa, e fisit Autariat, me vone është sllavenizuar dhe nga Arsa u bë Rasa-Ras ( me nderrimin e vendeve te dy germave te para, fenomenen i shpeshte ne gjuhesi), nga e cila ka origjinën emri Rasia – Rashia, Rashkë.( tash Serbi).

Mendohet se edhe emeri i lumit Tara, ku edhe jetonin pjesetaret e ketij fisi te madh, vjen nga shkurtesa e emrit te fisit Au-TAR-iat! @s.ndrecaj