Hygiea, hyjnesha (perëndesha) pellazge e shëndetit dhe pastërtisë

Shkruan Fahri Xharra

Po, si u bë që Hygiea perëndesha pellazge të ishte herë greke e herë romake? Studimet pellazgjike e kanë vlerën e saj, pasi e bëjnë botën të mendojë ndryshe për ne, shqiptarët. Kulti i Hygeias si perëndeshë e pavarur u përhap pas viteve 430-427 para Krishtit, kurse në Romë pas vitit 293 para Krishtit. Të parët tanë ku mbetën? U harruan apo u përvetësuan nga ardhacakët?

Hygeia ishte Perëndeshë e shëndetit të mirë, e pastërtisë shëndetësore. Ishte e bija dhe përcjellësja e Zotit të mjekësisë, Asklepios-it (Asclepius-it), si dhe shoqe e Afërditës. Motrat e saj ishin Panakeia (Panacea) (shërimit të plotë) dhe Iasos (barërave mjekuese, ilaçeve). Emri i saj gjatë kohës romake ishte Salus, e cila në shtatoret e gdhendura paraqitej një grua me një gjarpër të gjatë në duar dhe krahë.

Po mirë, nëse Hygeia ishte sipas mitologjisë greke, e Salus, sipas asaj, romake? Po nga e morën grekët këtë emër?

Kopidakis në “Historia e gjuhës greke”, Athinë 2000, f. 23 shkruan: “Të vetmet përfundime të sigurta që mund të nxjerrë kush, nga të dhëna gjuhësore të këtij tipi (emrave vendorë) janë këto: të paktën një gjuhë flitej në Greqi më parë se të vinin grekët. Gjuha greke lindi nga shartimi i një bisku indoevropian mbi një trung jogrek”.

“Athinasit dhe të huajt që banonin në Athinë, me propozim të këtyre të fundit, ndaluan nga një kohë e caktuar dhe më vonë të shkruajnë Jonikën dhe filluan të shkruajnë Atikën” (Z. Kopidakis. “Historia e gjuhës greke”, Athinë 2000, f. 302 (nga Altin Kocaçi).

Pra, Hygeia ishte Hyjneshë e pastërtisë dhe e shëndetit të mirë. A ka shpjegim me gjuhën e sotme shqipe?

“Kur themi e pastërtisë, kemi të bëjmë me dritën e Yllit (diellit -Zot-Zeus), ashtu edhe shëndeti ka lidhe me të, sal/utem, në latinisht; he/al-th- në anglisht, dhe IS i Gien- në greqisht = shëndet (shpjegim nga Mili Butka).

Por, të shtojmë edhe këtë “Pausanias, Description of Greece 1. 23. 5 (trans. Jones) (Greek travelogue C2nd A.D.): “Në Akropolis (Acropolis), Athens janë figurat e perëndive; ajo e Hygeia-s (shëndetit), legjenda e së cilës thotë që ishte e bija e Asklepios (Asclepius) dhe e Athenes, Athena, gjithashtu e quajtur Hygeia”.

Edhe një përshkrim i Pausanias: Pausanias, Description of Greece 9. 26. 8: “[At Thespia, Boiotia there is an] image of Tykhe (Tyche), and in another place that of Hygeia”.

Ju kujtohen turqit, grekët dhe serbët se si na thoshin që mos të mësojmë se hidhërohet Zoti me ne, kur flasim shqip?

“Burri i parë që ka lindur në botë ka qenë Pellazgu, një burrë i dalluar për përmasat dhe bukurinë e figurës së tij që i kalonte të gjithë të vdekshmit e tjerë për kualitetet e shpirtit. Pellazgu ishte i pari që u mësoi njerëzve që të ndërtonin shtëpi dhe të mbroheshin nga të ftohtët, ai u mësoi njerëzve që të bënin tesha nga lëkura e deles. Pellazgu ka lindur nga dheu për të qenë filluesi i genit të vdekshëm”. Pausanias (110 pr.K. – 180 pr.K.). (Pausania lib.VIII. 1.4).