Legjenda e Tringës së Grudës, emrin e të cilës e njohu gjithë Ballkani

Shqiptarët kudo njihen si popull trim e që nuk kursejnë as edhe jetën dhe flijimin kur vjen puna tek mbrojtja e atdheut. Të tillë trima e luftëtarë, Shipëria e kudo trojet shqiptare kishin plot, dhe emrar e tyre nderohen e përmenden ndër breza. Por në malet e Grudës, jehonë pati emri i një trimëreshe që ballë armikut i doli barabart me burrat, ishte Tringa e Grudës, heroina me “dy zemra” që nuk kurseu asgjë për të mbrojtur tokën e atdheut, shkruan Trungu&InforCulture.info

Tringa ishte e bija e Smajl Martin Vuksanit, bajraktarit të Grudës. Kjo vajzë e cila ia kalonte shumë burrave për pjekuri e trimëri, lindi në Grudë në vitin 1870.
Krahas me bajraktarin, Dedë Nika, gjendej në çdo mbledhje që organizonte paria e vendit. Gjatë luftimeve në Malësinë e Madhe, por sidomos ditën kur u bë mësymja në Deçiq, kjo vajzë trime, me flamurin e Shqipërisë në dorë, i dha kushtrimin luftëtarëve, e në zë të saj i madh e i vogël u turrën në Deçiq.

I ati i Tringës, si udhëheqës i forcave mbrojtëse të degës së Lidhjes së Prizrenit për Grudë dhe si udhëheqës që nuk lejonte, së bashku me shumë të tjerët, që të coptohen trojet shqiptare, me shumë trima lufte dhe krerë të Grudës, dënohet për çështje patriotike në vitin 1883 nga ana e Divani Harbit (Gjyqit ushtarak turk) dhe u transferua në vitin 1886 në Dinari Bekir, – Anadolli Lindore, ku edhe mbas disa vjetësh vdes.

Në vitin 1880 gjatë luftës kundër armikut, të dy vëllezërit e Tringës Zefi dhe Gjoni, mbeten të vrarë. Në këtë mënyrë Smajl Martini mbet pa djalë, përkatësisht pa trashëgimtar të drejtpërdrejt. Atëherë Tringa vendosi të mos martohet.
Ajo vendosi që jetën e saj t`ia kushtonte maleve të kelmendit, e mbrojtjes së atdheut bashkë me trimat e maleve të asaj kohe.

Në vitin 1911, Tringa me pushkë në dorë i ishte bashkuar kryengritjeve të Malësisë së Madhe kundër turqve të udhëhequra nga patrioti Dedë Gjo Luli. Por Tringë Smalja s`kishte qenë vetëm luftëtare. Ajo ishte angazhuar edhe për ndaljen e hakmarrjeve dhe gjakmarrjeve në mesin e shqiptarëve, ishte kujdesur e ua kishte lidhur plagët luftëtarëve, si dhe kishte qenë edhe shumë arsimdashëse.

Gjatë viteve 1914/1915, ajo i kishte shitur tërë pasurin që ia kishte lënë i ati dhe me paratë e saj kishte ndërtuar e hapur shkollat e para në gjuhën shqipe në fshatrat Dinoshë dhe Priftën të krahinës së Grudës. Aty kah fundi i vitit 1917, pas një sëmundje të rëndë në moshën 47-vjeçare kishte vdekur në fshatin e saj të lindjes në Kshevë. Varrin e saj në vitin 1920, në shenjë hakmarrje e kishte vandalizuar gjandërmëria e Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene.

Banorët vendës për ta theksuar rolin e saj të femrës luftëtare, mbiemrit të saj ia kishin dhënë trajtën e gjinisë femërore, duke quajtur atë jo si Tringë Smajli, por Tringë Smajla.

Aktiviteti i saj rebelues vazhdoi edhe pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë.

Tringa vdiq më 2 nëntor 1917 dhe u varros në varrezat familjare në Malet Gruda brenda fshatit Kshevo, sot në Mal të Zi. Dy vjet më vonë, ushtria malazeze (pjesë e mbretërisë serbo-kroate-sllovene) shkatërroi varrin e saj gjatë një pushtimi në zonë.

Heroizmi i saj e bëri atë të famshme dhe për të u shkruan këngë epike shqiptare. Versioni folklorik i heroizmit të saj tregon një zinxhir pak më ndryshe të ngjarjeve: Smajl Martini, udhëheqësi i klanit u rrëmbye në 1911 në Vranje nga Osmanët dhe trupi i tij nuk u gjet kurrë, duke e detyruar Tringën të zinte vendin e babait saj.

Meqenëse revolta e malësores në vitin 1911 u mbështet nga mbreti Nikola Petrovic, kënga epike përjashtoi historinë e vërtetë të vdekjes së babait të saj, duke fshehur të gjitha kujtimet e periudhës së Lidhjes së Prizrenit, të cilat do të rikthejnë mosmarrëveshjet territoriale midis shqiptarëve dhe Mbretërisë së Malit të Zi.

Ironikisht, konflikti midis shqiptarëve dhe Malit të Zi do të përsëritet pak më vonë. Në vitin 1911, The Neë York Times e përshkroi Tringë Smajlin si ′ Jean Zhan D ‘Arc Shqiptar, bazuar në historinë në versionin malazez, të cilin korrespondenti i Times kishte dëgjuar diku në Podgoricë.

Ajo e përshkruan Tringën si “një grua të re të bukur”, përveç heroizmit të saj. Legjenda e saj jeton në të gjithë Ballkanin, si një nga gratë luftëtare më heroike në historinë e rajonit. Disa rrugë në Kosovë dhe Shqipëri mbajnë emrin e heroinës së popullit shqiptar.
Përgatiti Trungu&InforCulture.info