Arnisa e Ilirëve, por shqiptarët e kanë harruar – Pamjet

Në shekullin e dytë gjeografi dhe astronomi i njohur i lashtësisë Klod Ptolemeu në veprën e tij të rëndësishme ‘Gjeografia’ mes një mori qytetesh rendit edhe një jo shumë të dëgjuar, me emrin Arnisa. Por ku ndodhet kjo qendër e lashtë? Përse ka mbetur kaq jashtë vëmendjes? Çfarë ndodhi me të dhe pse pati një jetë aq të shkurtër?

Gjurmët na çojnë drejt kodrave të buta të Divjakës, një vend i mrekullueshëm ku natyra është treguar e pakursyer. Sado të duket e çuditshme qyteti antik është ndër të parët e zbuluar në periudhën post luftës së dytë botërore me kërkimet e drejtuara nga Hasan Ceka në fshatin Babunjë. Rezultatet ishin të shpejta, duke identifikuar këtë qendër të fortifikuar që ndodhej mes Apolonisë dhe Dyrrahut e që bënte pjesë tek emrat apo vendbanimet e përmendura prej Ptolemeut.

Deri në momentin kur një provë e fortë do të hidhte poshtë tezën zyrtare të deritanishme, Arnisa me themelet e saj që mendohet se nisin në fundin e shekullit të VI para Krishtit mbetet e identifikuar pikërisht në Babunjë.

Ky qytet lidhet qartë me Apoloninë jo thjesht në fatin e tij gjatë periudhës së zhvillimit, por edhe në fazën fillestare. Të dyja qendrat dukshëm kanë patur një proces zhvillimor të njëjtë. Apolonia është themeluar në vitin 588 nga kolonitë të ardhura nga Korinthi, të cilët ringritën gjithçka mbi themele të popullsisë vendase Ilire, siç kanë treguar të dhënat arkeologjike. Në shtresat më të hershme të Apolonisë është prekur e vërtetuar ekzistenca e një qendre vendase, parakoloniale. E njëjta gjë duket se ka ndodhur edhe me Arnisën, që për më tepër veç rrënjëve ka ruajtur të fortë edhe emrin e saj qartësisht Ilir.

Fakti që Arnisa përmendet si një qytet i Taulantëve dhe gjeografikisht gjendet brenda territorit të tyre, e bën krejtësisht të mundur tezën e pagëzimit me këtë emër pikërisht nga ky fis Ilir. Edhe pse sot gjithçka është nëntokë, të dhënat tregojnë se qyteti ka një patur një shtrirje prej rreth 7 hektarësh, por dendësia e tij jep një numër popullsie të rëndësishëm për kohën. Elementët më të dallueshëm arkeologjike të Arnisës gjenden në muzeun e qytetit të Lushnjë s. Prej zbulimit në vitet 80, këtu është sjellë një pjesë e murit rrethues, prej të cilit mund të dallohet e kuptohet më së miri forma ndërtimore e këtij qyteti.

Por si humbi Arnisa? Sipas të dhënave qyteti ka patur një jetë mjaft të shkurtër rreth dy shekuj. Çfarë ndodhi me të më pas? Një luftë, një pushtim shkatërrimtar apo diçka tjetër? Askush nuk mund të thotë një përgjigje të prerë sa kohë të dhënat mungojnë. Kjo pikë si shumë të tjera mbetet një enigmë e pazbuluar.

Kush ishte Arnisa? Pse ky qytet u quajt i tillë? A ishte ajo një princeshë ilire, apo një hyjneshë? Deri në momentin kur këtu të nisin gërmimet e mirëfillta gjithçka do të mbetet një gojëdhënë e mbartur brez pas brezi dhe që nuk shkëputet as sot shekuj e shekuj më pas./ZgjohuShqiptar.info